Fas'taki deprem tarihi yapilari da vurduSoukaina Esdar,Safiye Karabacak,Halime Afra Aksoy- Ulusal Arkeoloji ve Miras Enstitüsünden Prof. Dr. Hassan Tavushit: - "Deprem sadece insanlari, hayvanlari ve evleri etkilemedi. Ayni zamanda kentsel ve tarihi anitlara da hasar verdi" - "Etkilenen ve kismen ya da tamamen yikilan tüm eserler, tarihi ve arkeolojik kayip"

MARAKES (AA) - SUKAYNE ESDAR - Fas'ta 8 Eylül gecesi meydana gelen deprem birçok sehirde yüzyillara uzanan tarihe sahip bazi camiler ve kültürel miras alanlarinda da büyük hasara yol açti.

Yüzyillar boyunca Fas devletinin baskenti olan ve Birlesmis Milletler Egitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafindan Dünya Mirasi Listesi’ne alinan Marakes basta olmak üzere birçok bölgede hasar tespit çalismalarina baslandi.

Ulusal Arkeoloji ve Miras Enstitüsünden Prof. Dr. Hassan Tavushit, AA muhabirine yaptigi açiklamada, "Deprem büyük bir felaket olarak kabul ediliyor çünkü sadece insanlari, hayvanlari ve evleri etkilemedi. Ayni zamanda kentsel ve tarihi anitlara da hasar verdi." dedi.

Tavushit, "Bu eserler, UNESCO tarafindan Dünya Mirasi olarak tescil edildigi anlamina gelen insanlik mirasi, Islam dünyasinin mirasi ve ulusal miras olarak 3 kategoride siniflandirilabilir. Etkilenen ve kismen ya da tamamen yikilan tüm eserler, tarihi ve arkeolojik kayip. Bu kayiplari anlatmak için kelimeler aciz kalir." diye konustu.

- Tarihi yapilarin yeniden kazanilmasi

Fas uygarliginin ihtisamina taniklik etmeyi sürdürmeleri için bu tarihi yapilarin restore edilmesi, bakiminin saglanmasi ve iyilestirilmesi gerektigini vurgulayan Tavushit, UNESCO'ya meydana gelen yikimin boyutunu tespit için bölgeye heyet gönderme, duruma müdahil olma ve sorumluluk alma çagrisinda bulundu.

Tavushit Fas devletinin de Tarudant, Ouarzazate ve Siseva bölgelerindeki kültürel miras alanlarinin restorasyonunu üstlenmesi gerektigini söyledi.

Bu tarihi eserlerin sayisinin fazlaligindan dolayi hasar tespitinin zor oldugunu ifade eden Tavushit, söyle devam etti:

"Ancak gördüklerim arasinda ulusal mirasin önemli tarihi dönüm noktasi Ouarzazate'taki Taluvat bölgesindeki meshur Dar el-Kaid el-Gindafi ile Tarudant'ta depremden etkilenen diger tarihi yapilar bulunuyor. Bu nedenle bu simge yapilara yeniden iade-i itibar yapilmasi gerekiyor.

- Marakes Eski Sehir

Deprem, Marakes'in en önemli simgesi Camiul Fena Meydani'nin çevresindeki Eski Sehir'de çok sayida çökmeye neden oldu.

Camiul Fena Meydani'nin ortasinda yer alan meshur tarihi minare sarsintinin etkisiyle yikildi.

Bölge sakinleri artçi depremlerin yaratabilecegi hasarlardan korunmak için ara sokaklari tercih etti.

- Debbag Kapisi

Marakes'teki Eski Sehir, farkli yönlerde kapilari olan ve insa tarihi binlerce yil önceye dayanan surlarla çevrili.

Buradaki bulunan Bab ed-Debbag (Sepici Kapisi) da tarihi kentin dar sokaklarina açilan en meshur kapilarindan biri.

Bir dönem Kuzey Afrika ve Endülüs’te hüküm süren Berberi hanedani Muvahhidler döneminde 1147'de insa edildigi belirtilen Debbag Kapisi adini, yakinlarinda dükkanlari olan, ham derinin ya da kürklerin terbiye edilip Marakes'e özgü kullanir duruma getiren zanaatkarlardan, diger adiyla tabakçilar ya da sepicilerden aliyor.

- Mellah Mahallesi

Berberi dilinde adi Derbu'l-Yahud (Yahudi yolu) olarak da geçen Mellah Mahallesi'nin kurulusu, Fas’ta hüküm süren bir Islam hanedani olan Sa'diler dönemine, 1557'ye kadar uzaniyor.

Depremin ardindan eski binalarin çökmesiyle molozlar tarihi mahallenin ara sokaklarini kapladi, evlerin çatilari hasar aldi, duvarlarinda çatlaklar olustu. Mahalle sakinleri, depremden sonraki ilk gece olasi sarsintilara karsi geceyi evlerinin disinda geçirdi.

- Tinmel Camisi

Tinmel sehrinde yer alan 1148'de Muvahhidler Devleti'nin kurucusu Abdul Mümin bin Ali döneminde insa edilen cami 9 asirdir varligini koruyordu. Ancak son depremde camide büyük hasar olustu.

- Tarudant kenti surlari

Fas'in en önemli tarihi eserlerinden Tarudant kenti surlari, ebat bakimindan dünyanin üçüncü büyük duvari olarak biliniyor.

Tarudant kentini çevreleyen surun insa tarihi, 1515'lere kadar uzaniyor. Yüksekligi 7 ila 10 metre, genisligi 7 ila 8 metre, uzunlugu ise yaklasik 8 kilometre olan sur, tarih boyunca kenti askeri saldirilardan korumus.

Surun insasinin tek bir devlete ya da hanedana dayanmamasi dikkati çekiyor. Kenti çevreleyen bu tarihi yapi Tarudant'ta hüküm süren pek çok hanedanligin katkisinin yer aldigi mimari bir basari olarak yükseliyor.

- Agadir Ofella Kalesi

Ülkenin orta kesiminde yer alan Agadir kentindeki simge yapilarindan Agadir Ofella Kalesi'ne ait son resimler depremden sonra sosyal medyada yayimlandi.

Fotograflarda, deprem nedeniyle tarihi kalenin bir kisminin çöktügü görülüyor.

Bu, Agadir kenti ile Agadir Ofella Kalesi'nin tanik oldugu ilk deprem degil. Tarihi kent, 1960'daki depremde de büyük hasara ugramisti.