Arastirma: Paris'in Fransiz Polinezyasi'ndaki nükleer denemeleri kanseri tetiklediAlaattin Dogru

ANKARA (AA) - Fransa'da yapilan arastirma, Paris yönetiminin Pasifik Okyanusu'ndaki deniz asiri topragi Fransiz Polinezyasi'nda 30 yil boyunca yaptigi yaklasik 200'e yakin nükleer denemenin ardindan olusan radyasyonun bölgede tiroit kanserini tetikledigini ortaya çikardi.

Fransa Ulusal Saglik ve Tip Arastirmalari Enstitüsünün (INSERM) arastirmasina göre, Fransa'nin 1966'dan 1996'ya kadar 30 yil boyunca Pasifik'te gerçeklestirdigi yaklasik 200 nükleer test, bu bölgedeki kanser riskini artirdi.

Fransiz Polinezyasi olarak adlandirilan takimadalarda ortaya çikan tiroit kanseri vakalarinin yüzde 0,6 ila yüzde 7,7'sini tetikleyen etken, bu nükleer denemeler olabilir.

INSERM arastirmacisi Florent de Vathaire, bölgede yasayanlarda daha sonra ortaya çikan tiroit kanserinin çesitli varyantlarinin nükleer denemelerin yapildigi dönemle iliskili oldugunu belirtti.

Bölgede 2010'da sonuçlari açiklanan ve 1984-2016 yillari arasinda 395 tiroit kanseri vakasi üzerinde yapilan epidemiyolojik arastirmada da gizliligi kaldirilmis belgeler ile meteorolojik verilerin bu bölgenin tiroit vakalarinin önemli bir kisminda etkili oldugunu ortaya koymustu.

Fransa Cumhurbaskani Emmanuel Macron, 2021'de Fransiz Polinezyasi'na ziyaretinde, baskent Papeete'de yaptigi konusmada, Fransa'nin bölgede 1966-1996 döneminde yaptigi 193 nükleer denemenin yerel halkin sagligini etkiledigini, ülkesinin Fransiz Polinezyasi'na borçlu oldugunu belirtse de bu konuda herhangi bir resmi özür dilememisti.

- Fransa'nin nükleer denemeleri

Fransa, 1966-1996 arasinda eski sömürgesi Cezayir ve deniz asiri topragi Fransiz Polinezyasi'nda yaklasik 210 nükleer deneme yapmisti. Polinezya'da yapilan 193 nükleer denemenin 147'si yer altinda gerçeklesmisti.

100 binden fazla kisinin etkilendigi tahmin edilen nükleer denemeler, uluslararasi tepkiler üzerine eski Cumhurbaskani Jacques Chirac döneminde sona erdirilmis ve kurbanlara tazminat ödenmesi kararlastirilmisti.

Fransa'da 2010'da nükleer deneme magdurlarina tazminat ödenmesini öngören bir yasa yürürlüge girse de sadece 20 kisiye tazminat ödenmisti. Tazminat taleplerine iliskin birçok basvuruyu reddeden Fransa, verdigi sözü tutmamakla suçlanmisti.

- Mururoa Dosyalari

Disclose haber sitesi gazetecileri, Amerikan Princeton Üniversitesi ve Ingiliz çevreci grup Interprt arastirmacilari, Fransa Savunma Bakanligina ait gizliligi kaldirilmis "Mururoa Dosyalari" olarak adlandirilan 2 bin belgeyi inceleyerek mart ayinda "Toxic" adiyla kitap yayimlamisti.

Belgelerin incelenmesi ve hem Fransa'dan hem de Fransiz Polinezyasi'ndan onlarca kisiyle mülakatlar sonrasi arastirmacilar, kitapta Fransa’nin bölgede 1966'da Aldebaran, 1971'de Encelade ve 1974'te Centaure nükleer denemelerinin radyasyon etkilerini yeniden kurgulamisti.

Fransa'nin denemelerin etkilerini bazen kasti olarak daha az hesapladigi vurgulanan kitapta, radyasyon seviyesinin Fransa Atom Enerji Komisyonu tarafindan 2006’da hesaplanandan ve kurbanlara tazminde referans alinan miktardan 10 kata kadar daha fazla oldugu kaydedilmisti.

Kitap, Fransiz yetkililerin nükleer denemelerin Ada halkinin sagligi üzerindeki gerçek etkisini 50 yil boyunca sakladigi sonucuna varmisti.

Su ana kadar sadece 63 Fransiz Polinezyasi vatandasina nükleer deneme sonucu ortaya çikan radyasyona maruz kaldigi için tazminat ödendigini bildiren Disclose sitesine göre, bölgedeki nükleer denemeler 100 binden fazla kisiyi etkiledi.

Polinezya Hükümet Baskani Fritch, 60 yillik inkar, sindirme, hor görmenin bir anda silinemeyecegini belirterek konuyu Fransa yönetimiyle konusmayi talep etmisti.