Demir aglarla çizilen 167 yillik gurur tablosuArife Yildiz Ünal- INTES, Osmanli Imparatorlugu döneminde 1856'da Izmir-Aydin hattina ilk raylarin dösenmesiyle baslayan, Milli Mücadele döneminde büyük katki saglayan ve son yillarda "yüksek hizli" dönüsümle kitalar arasi ulasima imkan veren demir yolu serüvenini mercek altina aldi - TCDD isbirligiyle yürütülen arastirmada ulasilan belgeler, tasla baslayan, tahta, demir ve çelikten raylarin dösenmesine uzanan süreçte ne tür zorluklarla karsilasildig
admin
ANKARA (AA) - ARIFE YILDIZ ÜNAL - Türkiye Insaat Sanayicileri Isveren Sendikasinin (INTES), Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollari (TCDD) destegiyle gerçeklestirdigi arastirma, 167 yil önce Izmir-Aydin hattina ilk raylarin dösenmesiyle baslayan ülkedeki demir yolu serüveninin dönüm noktalarina ve bilinmeyenlerine isik tutuyor.
AA muhabirinin, INTES'in TCDD isbirligiyle yürüttügü arastirmada ulasilan belgelerden derledigi bilgiye göre, 167. kurulus yil dönümünü kutlayan demir yollarinin serüveni, Osmanli Imparatorlugu döneminde 1856'da Izmir-Aydin hattina ilk raylarin dösenmesiyle basladi.
Osmanli Imparatorlugu döneminde 1855'te Istanbul-Belgrad arasinda demir yolu yaptirma isteginin duyurulmasi, demir yolu yapimi için açik çagri niteligindeydi. Daha sonra Sultan Abdülaziz'in "Memleketime demir yolu yapilsin da isterse sirtimdan geçsin." sözleri, demir yollarina verilen önemi gösterirken Sultan 2. Abdülhamid'in "Hicaz Demir Yolu benim eski rüyamdir." dedigi hattin yapim çalismasi, dönemin basinina "Yüzyilin en önemli yatirimi" olarak yansidi. Osmanli Imparatorlugu askerleri, yapimi yaklasik 18 yil süren Hicaz Demir Yolu hikayesinin görünmez kahramanlari oldu.
- Bagdat Demir Yolu'nun gerdanligi: Varda Köprüsü
Bagdat Demir Yolu'nun gerdanligi olarak nitelendirilen Varda Köprüsü, söz konusu güzergahinin "en yüksek", "en uzun", "en zorlu geçis noktasi"nda yer alirken savaslarin bitmedigi bir dönemde yapilan köprüde, 4 ton agirliginda mermer bloklarin çikartilmasi sirasinda 21 isçi ve bir Alman mühendis yasamini yitirdi.
Bagdat Demir Yolu yapilirken küçük çapli bakim atölyesi olarak kurulan Eskisehir Cer Atölyesi, Cumhuriyet döneminde ray döseme, vagon ve lokomotif onarma islerinin yapildigi, "herkesin gözünde imkansizin basarildigi" yer haline geldi.
Cumhuriyet döneminde demir yollari, 1923 yilinda toplanan Izmir Iktisat Kongresi'nin de önemli konulari arasinda yer aldi. Demir yollarinin insaatinin programa baglanmasi karari alindi. Ülkenin demir yolu aglariyla örülmesinde, Ilica-Iskele-Palamutluk, Samsun-Çarsamba, Ankara-Yahsihan hatlari atilan ilk adimlar oldu. Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 1924 yilinda Meclis'in açilisinda, "Ülkede her firsattan faydalanarak bir karis fazla demir yolu yapmak fakat durum ne olursa olsun bir gün geri kalmamak düsturunun milletin gerçek ihtiyacina tamamen uygun oldugu kanisindayim." sözleri, Cumhuriyet'in demir yolu politikasini özetliyordu.
- Demir yolu tarihinin unutulmaz yüzleri
"Demir Yollarinin Babasi" olarak bilinen Behiç Erkin, TCDD'nin kurucusu ve ilk genel müdürü olarak kayitlara geçerken TCDD'nin ilk müteahhitlerinden Nuri Demirag ise Sivas-Erzurum hattini yaparak, Dogu Anadolu'yu raylarla bulusturan kisi olarak demir yollari tarihinin unutulmaz yüzleri arasinda yer aldi.
- Demir yollari, milletin yarinlara ulasma hayalini insa etti
Türk milletinin istikbal ve özgürlük mücadelesi Kurtulus Savasi'nda büyük rol oynayan demir yollari, milletin ve memleketin yarinlara ulasma hayalini insa ederken de yasam biçimi haline geldi.
Kara trenden yüksek hizli trene geçis sürecinde demir yollari, ulasim, kültür-sanat ve spor gibi toplumun her alaninda iz birakirken 2009'da Ankara-Eskisehir hattinin açilmasiyla yüksek hizli tren sayfasi açildi.
Asya ile Avrupa kitalari arasinda denizin altindan kesintisiz demir yolu ulasimi saglayan dünyanin en önemli projelerinden Marmaray'in temeli 2004 yilinda atildi. "Asrin Projesi" olarak adlandirilan Marmaray, Cumhuriyetin kurulusunun 90'inci yilinda, 29 Ekim 2013'te hizmete girdi.
- "Demir yollarinin izleri her alanda"
Demir yollari serüveninin gelecek nesillere aktarilmasi, insa süreci ve bagimsizlik mücadelesindeki öneminin anlatilmasi amaciyla yapilan arastirmaya iliskin degerlendirmede bulunan INTES Yönetim Kurulu Baskani Celal Kologlu, demir yolu sektörünün kilometre taslarini aktaracak eserlerin arsive kazandirilmasi amaciyla TCDD Genel Müdürlügünün destegi ve arastirmaci Banu Mertyürek Güler'in katkisiyla bir çalisma yaptiklarini söyledi.
Türkiye'nin insa tarihini anlatmak için kara yollarinin ardindan demir yollarinin hikayesini aktarmak için çalisma yaptiklarini belirten Kologlu, demir yollarinin kendileri için ayri bir öneme sahip oldugunun altini çizdi. Kologlu, "Ulasimdan kültür-sanata, spordan müzige, folklora, sinemaya kadar her alanda izlerin bulundugu demir yollari ile büyük bir bagimiz var." ifadesini kullandi.
Kologlu, Varda Köprüsü'nün hikayesine iliskin yapilan çalisma esnasinda kendisini o günlere gitmis gibi hissettigini belirterek, sunlari kaydetti:
"Büyük bölümü verimsiz ve su kitligi çekilen cografyada insa edilen Hicaz Demir Yolu'nun öyküsü, Milli Mücadele'de demir yollarinin önemi, tarihimiz için çok önemli. Demir yollarina emek veren Behiç Erkin, Nuri Demirag gibi kahramanlarin yaptiklari beni çok duygulandirdi. Söz konusu çalismamizi, 'Raylarin Anlattigi' kitabinda derledik. Arsivimize kazandirdigimiz kitabimiz ücretsiz dagitilacak."
