Suriye'deki rejimin lideri Bessar Esed'in esi Esma, görünürlügünü artiriyorTugba Altun

ANKARA (AA) - Suriye'deki rejiminin lideri Bessar Esed'in esi Esma Esed, rejimin sagladigi alan ve firsatlar dogrultusunda görünürlügünü artiriyor.

Financial Times'in haberine göre, Esma Esed, Suriye'de iç savasin baslamasindan bu yana ilk bilinen yurt disi ziyaretini 19 Mart'ta Abu Dabi'ye yapti.

Bessar Esed'in 19 Mart'ta Abu Dabi'yi ziyaret etmesinin, rejimin diger Arap ülkeleri ile iliskisi açisindan öneminin yani sira ziyarete Esed'in esi Esma Esed'in de eslik etmesi dikkati çekti.

Esma Esed, evlendigi ilk zamanlarda kamuoyunda daha az görünürken son zamanlarda rejimin operasyonlarina asina is insanlari, yardim çalisanlari ve eski hükümet yetkililerinin röportajlarina göre görünürlügünü son derece artirdi.

Rejimin kontrol ettigi bölgede yipranmis ekonominin bir kismini "karar alici ve rantçi" olarak kontrol eden Esma Esed, ailesinin ülkedeki kontrolünü konsolide etmeye de yardimci oluyor.

- Esma Esed, "gizli ekonomik konseye" baskanlik yapiyor

Eskiden JP Morgan'da bankaci Esma Esed, rejim liderinin gizli ekonomik konseyinin baskanligini yürütüyor. Konseyde, ailenin yakinlari ve ticari baglantilari da yer aliyor.

Esed'in sivil toplum örgütü, yardim agini insa etmeye yardimci olan Esma Esed, ülkeye gelen uluslararasi yardim para akisini da kontrol ediyor.

ABD'nin Eski Baskani Donald Trump döneminin Suriye Özel Temsilcisi Joel Rayburn, 2020'nin baslarinda Esma Esed'in "Suriye'deki ekonomik gücün merkezi" oldugunu söylemisti.

Bu baglamda Esma Esed, emlak, bankacilik ve telekomünikasyon dahil olmak üzere ülkedeki ekonominin kontrolünü elinde tutuyor. Buna yakinlarina ait paravan sirketler, serbest bölgeler ve sinir disi hesaplar da dahil.

- "Suriye'nin tümü simdi Esma'nin"

Kriz nedeniyle asiri yipranan ekonomi; ödenmeyen borçlar, Bati'nin uyguladigi yaptirimlar ve Lübnan'daki ekonomik sorunlarla derinlesti. Ancak bunlardan kalanlar Bessar Esed, kardesi Mahir ve esi Esma arasinda bölüstürüldü.

Özellikle rejim bölgesinde ekonomik konsolidasyon saglanmasi konusunda Suriyeli bir is insani, "Suriye'nin tümü simdi Esma'nin." degerlendirmesinde bulundu.

Londra'nin batisinda büyüyen Esma Esed'in, Bessar Esed ile nisanlanmasi, babasinin Suriye'deki rejimi elestirmesi nedeniyle saskinlik yaratmisti. Esma Esed'i o zamandan bu yana taniyan Suriyeli is insani konu hakkinda "O, açikça güç istiyordu. Simdi bunda basarili oldugu açik." ifadelerini kullandi.

Esma Esed, Sam'da ilk önce turizm, kültür ve egitim alanina odaklanmaya baslayip 2007'de "Syria Trust for Development" adli sivil toplum örgütünü kurdu. Savas sirasinda bu örgüt, Esma Esed'in imajini güçlendirmede temel oldu.

- Rejimin varligi yasa disi para akisiyla büyüdü

Esma Esed, iç savasin baslamasiyla kriz boyunca çok görünür olmazken özellikle 2016'da Bessar Esed'in kontrolü daha fazla ele geçirmeye baslamasiyla ön plana çikti.

2018'de meme kanseriyle mücadele eden Esma Esed, esi ile daha fazla yakinlasarak yardim faaliyetleriyle de sempati kazandi. Bu süreçte ekonomide payi olmasi için Bessar Esed'in güvenini kazanan Esma Esed, esiyle çok kötü durumdaki ekonomiyi düzeltmek için sert tedbirler aldi.

Özellikle daha fazla kisisel servet biriktirmelerine yardimci olmak için ailenin yakin ortaklari tesvik edilirken Suriyeli bir is insani tarafindan bu kisilerin isminin daha önce duyulmadigi ve çogunun ABD yaptirimina ugrayarak ekonomiyi daha da kötülestirildigi belirtildi.

Uzmanlar, bu kisilerin sadece rejimle baglantili olmasinin rejime yasa disi bir gelir akisi sagladigi ve bunun çogunun Mahir tarafindan kontrol edildigini ifade ediyor.

Ayrica 2019'da Bessar Esed, is insanlari Sam'daki Sheraton Hotel'e çagirarak merkez bankasina ABD dolari akisi saglamalarini istedi. Böylece Suriye lirasinin istikrar kazanmasini saglamak isteyen Esed, bunu yapmayan is insanlarini serbest birakmayacagini söyledi. Bankaya yatirilan miktar yüz milyonlarca dolardi.

Is insanlarinin varliklarina çesitli yollarla el koymanin yayginlastigi dönemde, paranin yardim dernegine veya rejim tarafindan kontrol edilen banka hesaplarina gönderildigi belirtiliyor.

Uzmanlar, sistematik olarak yapilan el koyma kararlarinin Esma Esed'in baskanligini yaptigi ekonomik konseyden çiktigini ifade ediyor.

Rejimin bilinen resmi ekonomi komitesinin yani sira bu konsey, daha az biliniyor ve rejimin gizlice varliklari ele geçirmesini gerçeklestiriyor.

Bessar Esed'in konseyle baglantisinin ne kadar oldugu bilinmese de yapilan uygulamalarin Esma ve Bessar Esed'in ortak kararlari oldugu belirtiliyor. Ancak bu uygulamalarin Esma Esed'in projesi oldugu da söyleniyor.

Uzmanlar, Esedlerin güçlerini konsolide edebilmek için mal varligi almaya devam ettigini, böylece kimin sözünün geçtigini göstermek istediklerini belirtiyor.

- Konseyde ABD'nin yaptirimina ugrayanlar var

Bessar Esed'in kuzeni Rami Mahluf da savastan önce ülkenin yarisinin ekonomisini kontrol ederken 2019'da varligini rejime vermek zorunda kaldi. Böylece Esed çifti, ana ekonomi rakiplerini kontrol altina aldi ve Esma Esed, Mahluf'un yardim kuruluslarini ve baglantilarini kontrol etmeye basladi. Suriyeli uzmanlar ve is insanlari, bu kararin dogrudan Esma Esed'den geldigini ifade ediyor.

Ev hapsi devam eden Mahluf'un deniz asiri varliklari da Esedlerin hedefinde olurken aile baglantisi olmasina ragmen Mahluf'un yasadiklari, Suriyeliler için de bir mesaj niteligi tasiyor.

Esedlerin yakinlarinin her yerde bulundugu, Esma'nin kuzenleri ve en az bir erkek kardesinin de buna dahil oldugu belirtiliyor. Öte yandan Esedlerin hiçbirinin ismi belgelerde yer almiyor.

ABD'li yetkililerin benzer yapilar görmesi, bu kisilerin yaptirima ugradigini gösteriyor. Özellikle Esma Esed'in konseyindeki isimler, bu baglamda ön plana çikiyor.

Ingiliz pasaportu olan Esma Esed'in, insan haklari ihlalleri nedeniyle vatandasliginin düsürülmesi gündeme gelse de bu henüz gerçeklesmedi. Ailesi Londra'da yasayan Esma Esed'in iki erkek kardesi Sam'da yasiyor.

- Tüm yardim faaliyetleri rejim baglantili kurumlar vasitasiyla yürütülüyor

Esma Esed için en büyük güç kaynagi Syria Trust, ekonomik konseyde yer alan yakini Fares Kalles tarafindan yönetiliyor.

Analistler ve uzmanlar, Esma Esed'in savastan önce sivil toplum örgütü yönetme tecrübesinin "yozlasmis bir insani yardim sistemi" kurmasina yardimci oldugunu söylüyor.

Savasin basindan bu yana Esma Esed'le baglantisi olmayan sivil toplum örgütlerinin faaliyet yürütemedigi belirtiliyor. Rejimin ihtiyaç duyulan bölgelere erisimi kisitladigi, Birlesmis Milletler (BM) ile baglantili yardim gruplarinin rejimle baglantili yardim kuruluslariyla etkilesim kurmasi gerekiyor.

BM ile iletisime geçen Financial Times, BM'nin Syria Trust ile daha kisitli bir ortakligi oldugunu ve bunun da kurumsal rol sebebiyle gerekli görüldügünü ögrendi.