Sudan'daki çatismalar en çok kadin, çocuk ve engellileri etkiliyorÖmer Faruk Madanoglu- Afrika Stratejik Arastirmalar Merkezi Baskani Mustafa Efe:- "Sudan'daki çatismalar, kadin, çocuk ve engelli yaklasik 30 milyona yakin insani etkiliyor. Çatismalar nedeniyle engelli kisiler tedavilerine devam edemiyor"- Afrika Vakfi arastirmacisi Dr. Asma Nairi Özen:- "Hartum'da çok sayida hastane bombalandi. Ülke genelinde açik 12 hastanede elektrik, su ve malzeme sikintisi çekiliyor. Hastalara, yaralilara

ISTANBUL (AA) - ÖMER FARUK MADANOGLU - Uzmanlar, Kuzey Afrika ülkesi Sudan'da 15 Nisan'da ordu ile Hizli Destek Kuvvetleri (HDK) arasinda çikan çatismalardan en çok dezavantajli gruplarin etkilendigini ve ülkenin büyük insani krizle karsi karsiya oldugunu belirtti.

Afrika Stratejik Arastirmalar Merkezi Baskani Mustafa Efe ve Afrika Vakfi arastirmacisi Doktor Asma Nairi Özen, AA muhabirine, Sudan'daki çatismalardan daha çok etkilenen kadin, çocuk ve engellilerin durumunu degerlendirdi.

Mustafa Efe, Sudan ordusu ile HDK arasinda baskent Hartum'da baslayan çatismalarin diger sehirlere de siçradigini kaydederek, çatismalar nedeniyle ülkede faaliyet gösteren hastanelerin, bakimevlerinin ve yardim kuruluslarinin hasar gördügünü söyledi.

Sudan'da yaklasik 15 milyon kisinin yiyecek, temiz su ve hijyen malzemeleri gibi temel ihtiyaçlarina ulasamadigini aktaran Efe, "Taraflar sivil, asker ayrimi gözetmeksizin her yeri bombaliyor. Sudan halkina insani yardim ulastirilmazsa çok fazla can kaybi olacak. Çok sayida kisi bombalamalardan korunmak için evlerini terk etmek zorunda kaldi." dedi.

Efe, sivillerin çatismalardan kaçmaya çalisirken araçlarinin hedef alinmasi ihtimaline karsi yürüyerek komsu ülkelere sigindigini ifade ederek, ülkeden göç etmek zorunda kalanlarin büyük kisminin kadin, çocuk ve yaslilardan olustugunu dile getirdi.

Sudan'da yaklasik 2 milyon engelli vatandas bulundugu bilgisini paylasan Efe, "Çatismalar, kadin, çocuk ve engelli yaklasik 30 milyona yakin insani etkiliyor ve engelli kisiler tedavilerine devam edemiyor." diye konustu.

Efe, saglik personelinin de çatismalar nedeniyle ülkeyi terk ettigini, kalanlarin ise gerekli tibbi malzeme bulunamadigi için rutin prosedürleri uygulayamadigini anlatarak, söyle devam etti:

"Özellikle çatismalarin yogun devam ettigi baskent Hartum'dan göç hizlandi ve saglik hizmetleri durma noktasina geldi. Çatismalarin siddeti artip yayildikça hastaneler birbiri ardina kapanmak zorunda kaldi. Hasta ve yaralilarin tedaviye erisimi gitgide zorlasiyor ve ülkeden kaçabilenler komsu ülkelere siginiyor."

Efe, Sudan'da çatismalar baslamadan önce de ülke içinde yerinden edilmis milyonlarca kisiyi desteklemek için çok büyük insani yardima ihtiyaç duyuldugunu animsatarak, "Sudan'da yerinden edilmis kisilerin çogu kadin ve çocuklar. Birçok yerinden edilmis kisi yerel halkin yaninda, gençlik yurtlarinda ve okullarda kaliyor." seklinde konustu.

- "Çatismalar egitimi sekteye ugratti"

Sudan'da yaklasik 21 milyon çocuk bulundugundan bahseden Efe, "Sudan'da çatismalardan önce de okul çagindaki çocuklarin 7 milyonu egitim alamiyordu. Digerleri de binbir zorlukla okuyordu. Çatismalar çocuklarin egitimini sekteye ugratti, artik eskiden okula gidebilen çocuklar da egitimden mahrum kalacak." ifadesini kullandi.

Efe, Sudan'daki çatismalardan kadin ve çocuklarin daha fazla etkilendigini vurgulayarak, Sudan'in Birlesmis Milletler Çocuklara Yardim Fonunun (UNICEF) raporlarina göre çocuklar için en tehlikeli dokuzuncu ülke oldugunu kaydetti.

Sudan'da 2016'da yapilan nüfus sayimina göre yaklasik 22 milyon kadinin yasadigini dile getiren Efe, "Kadinlar erkeklerle birlikte ailelerini korumaya çalisiyor. Özellikle Birlesmis Milletler (BM) gibi uluslararasi kuruluslar Sudanli kadinlara mesleki egitimden saglik egitimine çesitli hizmetler veriyordu. Su anda bunlar da birer birer durduruldu." sözlerini sarf etti.

- "Saglik tesisleri saldiriya ugradi, pek çogu kullanilamaz hale geldi"

Doktor Asma Nairi Özen de Sudan'da devam eden çatismalarin zaten var olan insani krizi daha da derinlestirecegini belirterek, yakin zamanda milyonlarca kisinin kitlikla ve ölümcül hastaliklarla karsi karsiya kalacagini söyledi.

Çatismalar nedeniyle market ve dükkanlarin kapanmasinin temel gidaya erisimi büyük oranda zorlastirdigini dile getiren Özen, "Saglik tesisleri saldiriya ugradi, pek çogu kullanilamaz hale geldi. Sudan'da yillardir süren çatismalar, iklim kaynakli dogal afetler, salgin hastaliklar ve ekonomik krizler nedeniyle zaten insani yardima ihtiyaç duyan milyonlarca kisinin durumu daha da kötülesecek." degerlendirmesinde bulundu.

Özen, çatismalarin kadinlar, çocuklar, yaslilar ve engelliler üzerinde daha da yikici etkisi oldugunun altini çizerek, su ifadeleri kullandi:

"Hartum'da çok sayida hastane bombalandi. Ülke genelinde açik 12 hastanede elektrik, su ve malzeme sikintisi çekiliyor. Hastalara, yaralilara, engellilere bakacak saglik personeli yok. Uluslararasi kuruluslar sadece Hartum'da bir milyondan fazla kisinin yerinden edildigini tahmin ediyor ancak bu rakam henüz kesin degil."

Çok sayida çocugun çatismalar nedeniyle yasamini yitirdigini, ebeveynlerini kaybeden çocuklarin çesitli psikolojik travmalar yasadigini, saglik, beslenme, asi gibi temel ihtiyaçlari karsilanmayanlarinsa ölüm tehdidiyle karsi karsiya oldugunu aktaran Özen sunlari dile getirdi:

"Sudan'da faaliyet gösteren Save the Children yardim kurulusu çatismalar nedeniyle elektrik kesintilerinin artmasinin soguk hava depolarinda tutulan asilara zarar verdigini ve bu asilarin kullanilamaz hale geldigini açikladi. Sudan Doktorlar Birligi de çatismalar nedeniyle çocuk hastanelerinin bosaltildigini ameliyatlarin durduruldugunu ifade etti. Çatismalar egitime erisimi ciddi sekilde etkiledi. Okullar yikildi veya kapandi. Ögretmenler ve ögrenciler yerinden edildi ya da öldürüldü. Egitime erisim için gerekli adimlar atilmazsa bu yapilanlar uzun vadede çok ciddi sorunlar dogurabilir."

- "Ülkede kadinlar ve kiz çocuklari için durum daha da kritik"

Sudanli kadinlarin baskent Hartum'da bile temel ihtiyaç maddelerine ulasamadigina dikkati çeken Özen, "Sadece Hartum'da Dünya Bankasi verilerine göre 219 bin hamile kadinin gelecek haftalarda dogum yapmasi bekleniyor. 3,1 milyondan fazla kadin ve kiz çocugu artan toplumsal cinsiyete dayali siddet riskiyle karsi karsiya. Ülkede kadinlar ve kiz çocuklari için durum daha da kritik." dedi.

Özen, çatismalardan önce uluslararasi kurum ve kuruluslarin Sudan'daki kadin, çocuk ve engellilere egitim, psikolojik destek programlari uyguladigini animsatarak, sözlerini söyle tamamladi:

"Çatismalar bu tür projeleri tamamen durdurdu. Dezavantajli gruplari desteklemek ve çatismalarin esas nedenlerini ele almak için daha çok sey yapilmasi gerekiyor. UNICEF'e göre, baslayan bu çatisma, ciddi sekilde yetersiz beslenen tahmini 50 bin çocuga verilen kritik yardimlari kesintiye ugratti. BM ve farkli kuruluslar, tüm taraflari çatismalari derhal durdurmaya, çocuklari zarar görmekten korumaya yönelik uluslararasi yükümlülüklere saygi göstermeye ve insani yardim aktörlerinin muhtaç çocuklara güvenli ve hizli sekilde ulasmasini saglamaya çagiriyor."

- Sudan'da ordu ile HDK arasinda çatisma

Sudan'in baskenti Hartum ve diger sehirlerde 15 Nisan'da Sudan ordusu ile HDK arasinda silahli çatismalar baslamisti.

Ordu ile HDK arasinda "HDK'nin tamamen orduya katilmasini" öngören askeri güvenlik reformu konusunda son birkaç aydir yasanan anlasmazlik sicak çatismaya dönüsmüstü.

Sudan Disisleri Bakanligi, Egemenlik Konseyi Baskani ve Ordu Komutani Orgeneral Abdulfettah el-Burhan'in, orduyla çatisan HDK'nin feshedilmesi ve devlete karsi isyanci güç ilan edilmesi karari aldigini, bu esasa göre davranilacagini bildirmisti.

Sudan Saglik Bakanligi, çatismalarda 512 kisinin öldügünü, 4 bin 193 kisinin yaralandigini duyurmustu.