Elektronik atiklar "Köstebek" sayesinde dogaya karismaktan kurtariliyorBiriz Özbakir- Kullanim ömrünü tamamlamis elektronik cihazlarin evlerden ve firmalardan toplanmasini saglayan uygulamanin gelistiricisi ve çevre mühendisi Müge Baltaci: - "(Atiginizin) Fotografini çekiyorsunuz ve bir atik sepeti olusturuyorsunuz. Sepetinizi olusturduktan sonra onaylayip adresinizi seçip randevu için size ulasmamizi bekliyorsunuz" - "Bu yilin ilk çeyreginde 2,5 tona yakin elektronik atigi geri dönüstürmüsüz. B

ISTANBUL (AA) - BIRIZ ÖZBAKIR - Çevre mühendisi Müge Baltaci'nin gelistirdigi "Köstebek" adli mobil uygulama, bireyler ve sirketlere elektronik atiklarini geri dönüstürme konusunda kolaylik sagliyor.

Teknolojinin sundugu son olanaklarla piyasaya sunulan her yeni ürün, beraberinde eski cihazlarin neden oldugu elektronik atik sorununu getiriyor. Birlesmis Milletler (BM) tarafindan 2020'de yayimlanan Küresel e-atik Izleme Raporu'na göre, 2019'da dünya çapinda 53,6 milyon ton elektronik atik ortaya çikti. En büyük atik hacmi yaklasik 24,9 milyon ton ile Asya kitasinda gerçeklesirken, bu kitayi 13,1 milyon ton ile Amerika, 12 milyon ton ile Avrupa, 2,9 milyon ton ile Afrika ve 0,7 milyon ton ile Avustralya takip etti. Dogaya atildiginda birçok çevre sorununa neden olan bu atiklarin geri dönüstürülerek yeniden kullanilmasi, çevrenin korunmasi açisindan büyük önem tasiyor.

Elektronik atiklarin geri kazanimi için "Köstebek" adinda bir uygulama gelistiren çevre mühendisi Müge Baltaci, uygulamanin detaylarini AA muhabiri ile paylasti.

Dogru degerlendirildikleri takdirde elektronik atiklarin ikincil ham madde olarak yeniden kullanilabilecegini belirten Baltaci, yanlis degerlendirilme durumunda ise içerdikleri kimyasallar ve tehlikeli maddelerin sizintisiyla hem çevreye hem de insan sagligina zarar verebildigini söyledi.

Elektronik atiklarin geri dönüstürülmedigi zaman kati atik depolama sahalarina gönderildigini ve bu atiklarin çözünemeyerek topragi kirlettigini vurgulayan Baltaci, "Bir buzdolabini ya da bir televizyonu topragin altina gömdügünüz zaman yillar boyunca orada kalacak ve kalirken de içerisindeki o kadmiyumun, civanin topraga ve suya karismasiyla bize ve dogaya zarar verecektir." ifadelerini kullandi.

Çikis noktalarinin, bireyleri geri dönüsüme tesvik etmek ve katkilarini takip etmek oldugunu anlatan Baltaci, uygulamanin isleyisi hakkinda su bilgileri aktardi:

"Mobil uygulamaya telefon numaranizla giris yapiyorsunuz. Daha sonrasinda ortada bulunan arti butonuna bastigimizda bir ekran açilacak. Burada atik cihazinizin bilgilerini girmenizi istiyoruz. Daha sonra fotografini çekiyorsunuz ve bir atik sepeti olusturuyorsunuz. Sepetinizi olusturduktan sonra onaylayip adresinizi seçip randevu için size ulasmamizi bekliyorsunuz."

Sisteme kaydedilen görseller sonrasinda kullanicilarin puan kazandigini, bunlarin da anlasmali bagis noktalarinda kullanildigini anlatan Baltaci, söz konusu bagis kanallarini çevre, kadin, çocuk ve hayvan haklari gibi alanlarda çalisan kurumlar arasindan seçtiklerini bildirdi.

- Elektronik atiklar ham madde olarak kullanilabiliyor

Kullanicilarin uygulama üzerinden kisisel karbon ayak izini nasil indirgediklerine dair bilgilere de ulasabildiklerini kaydeden Baltaci, toplanan atiklarin geri kazanim için tesislere gönderildigini, kurumsal firmalara atiklarin dönüsümü için farkli bir seçenek daha sunduklarina degindi.

Baltaci, "Burada bir dijital altyapiyla birlikte firmalara ulasiyoruz ve her elektronik atik için bir dijital atik pasaportu üretiyoruz. Bu pasaportla birlikte hem Avrupa Yesil Mutabakati çerçevesinde globallesme adimlarina uygunluk gerçeklestiriliyor hem de ham madde gibi borsalarda o atigin sürecini raporlayabilecekleri standarttaki bilgileri sistem içerisinden alip kullanabiliyorlar." diye konustu.

Ham madde kitligiyla savasan bir dünyada elektronik atiklarin içindeki ham maddelerin yeniden kullanilmasinin, kaynaklarin etkili yönetimi noktasinda önemli bir fayda saglayacaginin altini çizen Baltaci, bunlarin dogru degerlendirilebilmesi için mutlaka entegre tesislere gitmesi gerektigine isaret etti.

Baltaci, sözlerini söyle sürdürdü:

"Örnek veriyorum, bir kabloyu düsünün. Kablonun içerisindeki bakiri geri kazanirken disindaki plastigi ne yapacagiz? O plastik de aslinda geri kazanilarak yeniden bir ürünün üretilmesi için kullanilabiliyor. Burada genelde bakirin, altinin, daha çok endüstri tarafina ikinci bir ham madde olarak satisi tesislerden gerçeklestirilirken plastik gibi ham maddeler perakendede ürün üretimi tarafinda kullanilabiliyor."

- "Yilin ilk çeyreginde 20 metrik tonluk karbon emisyonunu indirgedik"

Geri kazanim için gönderilen elektronik atiklarin içindeki verilerin, bir yazilimla geri kurtarilamayacak sekilde tamamen silindigini ve fiziksel imha yöntemi ile imha edilen cihazlardan yüksek oranlarda ham madde geri kazanimi sagladiklarini anlatan Baltaci, imha sonrasi imha sertifikasi, imha görüntü ve videolarinin da kullanicilara sunuldugunu, geri kazanim, atik ayristirma, karbon raporu gibi sürdürülebilirlik çalismalarinda kullanilabilecek raporlari firmalarla paylasabildiklerini sözlerine ekledi.

Bireysel elektronik atiklari su an için sadece Istanbul'da topladiklarindan ve 1,5 yil içinde 15 tona yakin elektronik atigin geri kazanimini sagladiklarindan bahseden Baltaci, "Bu yilin ilk çeyreginde 2,5 tona yakin elektronik atigi geri dönüstürmüsüz. Bu da yaklasik 20 metrik tonluk bir karbon emisyonunun indirgenmesine yani bir ampulün 758 saat yanarken sebep oldugu karbon emisyonuna eslenik." ifadelerini kullandi.

Elektronik atik miktarini azaltmanin baslica yolunun atik olusumunu engellemekten geçtigine dikkati çeken Baltaci, bunun için tüketicilere, hizli tüketimden kaçinmalari ve bozuk cihazlari atmak yerine tamir ettirmeleri tavsiyesinde bulundu.