Bilim insanlari, iklim aksiyonunun artirilmasi için firsat penceresinin hizla kapandigi uyarisinda bulunduNuran Erkul Kaya- IPCC bilim insanlarina göre, küresel sicaklik artisi 1850-1900 dönemine göre 1,1 dereceye ulasti ve emisyonlarda devam eden büyüme küresel sicaklik artisini hizlandiriyor - Küresel sicaklik artisinin 1,5 dereceyle sinirlandirilmasi için sera gazi emisyonlarinin 2030'a kadar yari yariya azaltilmasi gerekiyor - Dünyada yaklasik 3,6 milyar, insan iklim krizine karsi asiri kiri

LONDRA (AA) - Bilim insanlari, yasanabilir ve sürdürülebilir bir gelecek için çok sayida, uygulanabilir ve etkili çözümler bulundugu ancak iklim krizine karsi adaptasyon önlemlerinin artirilmasi için firsat penceresinin hizla kapandigi uyarisinda bulundu.

Birlesmis Milletler (BM) bünyesinde bulunan Hükümetler Arasi Iklim Degisikligi Paneli (IPCC) bilim insanlarinin hazirladigi Sentez Raporu 6. Degerlendirmesi, yaklasik bir haftalik çalismanin ardindan onaylandi. Bilim insanlari, 195 üye ülkesi bulunan IPCC'ye gönüllü olarak katki verirken, son degerlendirme raporu 93 bilim insani tarafindan yazildi.

Rapor, iklim krizinin yarattigi kayip ve zararlar ve bu zararlarin giderek artacagina iliskin risklere odaklanirken, küresel sicaklik artisini 1,5 dereceyle sinirlandirmak için gerekli adimlarin özellikle 2030'a kadar hizla atilmasi gerektigine isaret ediyor.

Rapora göre, yüzyili askin bir süredir fosil yakit kullanimi basta olmak üzere çesitli nedenlerle küresel sicaklik artisi 1850-1900 seviyesine göre 1,1 dereceye ulasti. Kara alanlarinda sicaklik artisi ortalama 1,59 derece olurken, okyanuslarda 0,88 derece olarak hesaplandi.

Yeryüzü sicakligi 1970'ten beri, son 2 bin yildaki diger 50 yillik dönemlerden daha hizli artti.

- Sicaklik artisinin 1,5 derece limitini asma ihtimali yüksek

Küresel sicaklik artisinin temel nedeni insan faaliyetleri sonucu ortaya çikan sera gazi emisyonlari olurken, küresel sicaklik artisinin yüzyil sonuna kadar "yasanabilir son limit" olarak tanimlanan 1,5 dereceyle sinirlandirilmasi için emisyonlarda hizli ve keskin düsüs saglanmasi gerekiyor.

Bu kapsamda, 1,5 derece limitinin asilmamasi için küresel sera gazi emisyonlarinin 2019'daki seviyelerine göre 2030'a kadar yüzde 43, karbon emisyonlarinin yüzde 48 düsürülmesi gerekiyor.

Sera gazi emisyonlarinin 2035'a kadar yüzde 60, 2040'a kadar yüzde 69 ve 2050'ye kadar yüzde 84 olacak sekilde azaltilmasiyla sicaklik artisinin yüzde 50 ve üzerinde ihtimalle 1,5 dereceyle sinirlandirilmasinin mümkün olacagi hesaplaniyor.

Karbon emisyonlarinin ise 2050'ye kadar net sifir seviyesine çekilmesi gerekiyor.

Iklim aciliyetine ragmen hükümetlerin ulusal politikalari, emisyonlarda ihtiyaç duyulan düsüsü saglamak için yetersiz ve ortaya çikan "emisyon boslugu" küresel isinmanin 21. yüzyilda 1,5 dereceyi asma riskini artiriyor.

- Her sicaklik artisi, krizin zararlarini hizlandiriyor

IPCC'ye göre, sera gazi ve karbon emisyonlarinda devam eden artis, küresel isinmanin etkilerinin de artarak devam edecegi anlamina geliyor. Sicaklik artisiyla sicak hava dalgalarinin yogunlugu, asiri yagmur ve diger uç hava olaylari da siklasirken, dünyanin tüm bölgelerinde bu olaylar gida ve su güvenligini riske atiyor.

Küresel isinmanin en derin etkileri Afrika, Güney Amerika, ada ülkeleri ve yerel halklar gibi iklim degisikliginde en az etkisi bulunan toplumlar ve yasadiklari bölgelerde görülüyor.

Dünyada yaklasik 3,6 milyar, insan iklim krizine karsi asiri kirilgan bölgelerde yasiyor.

- Iklim dirençli kalkinma acil ihtiyaç

IPCC bilim insanlari, iklim adaptasyonu önlemleriyle küresel isinmanin yikici etkilerinin azaltilabilecegi ancak bunun için firsat penceresinin hizla kapandigi uyarisinda bulunuyor.

Buna göre, iklim dirençli kalkinmanin saglanmasi için temiz enerji kullaniminin artirilmasindan teknolojik gelismelerin hizlandirilmasi, sermayenin iklim çözümlerine aktarilmasindan hükümetlerin bu alanda kilit rol oynamasina kadar birçok adim atilmasi gerekiyor.

Teknoloji, know-how, uygun politika ve yeterli finansmanin herkes için erisilebilir hale getirilmesi ve adil bir iklim aksiyonuna ihtiyaç duyuluyor.

IPCC Baskani Hoesung Lee, rapora iliskin degerlendirmesinde, etkin ve adil iklim aksiyonunun sadece kayip ve zarari önlemeyecegini ancak birçok faydayi da beraberinde getirecegini belirterek, sunlari kaydetti:

"Su anda harekete geçersek hala herkes için yasanabilir bir gelecegi güvence altina alabiliriz. Güvenin oldugu, herkesin birlikte risk azaltimina öncelik verdigi, fayda ve sorumluluklarin paylasildigi zamanlarda ancak büyük degisimler basariya ulasabilir. Herkesin degisimi saglamak için farkli sorumluluk ve firsatlarinin oldugu bir dünyada yasiyoruz."

Raporun 93 yazarindan biri olan Aditi Mukherji ise iklim adaletinin kritik olduguna isaret ederek, "Iklim krizine en az etkisi olanlar iklim krizinden en fazla etkilenenler. Dünya nüfusunun neredeyse yarisi iklim degisikligine karsi kirilgan bölgelerde yasiyor. Son 10 yilda bu bölgelerde sel, kuraklik ve firtinalardan kaynaklanan ölümler dünyanin diger bölgelerine göre 15 kat daha fazlaydi." ifadelerini kullandi.