GÖRÜS - Blinken, Finlandiya'nin NATO üyeligi için Putin'e neden tesekkür etti?Mehmet A. Kanci- Finlandiya'nin ittifaka kazandirdigi avantajlar herhalde ancak 1952'de Türkiye ve Yunanistan'in üyelikleriyle saglanan avantajlara es deger olabilir- Neticede NATO doguya ilerleme hamlesi olarak Rusya'nin önüne Ukrayna piyonunu sürdü ve adeta bir vezir gibi Rusya içlerine hareket edebilecek Finlandiya'yi kazandi

Gazeteci Mehmet A. Kanci, Finlandiya'nin NATO üyeligiyle beraber degisen dengelere dair bir degerlendirmeyi AA Analiz için kaleme aldi.

***

Kuzey Atlantik Ittifaki (NATO), kurulusunun 74'üncü yil dönümünde gerek ittifakin gelecegi açisindan gerekse Ukrayna-Rusya savasinin gidisati bakimindan stratejik önemi yüksek bir hamleyle taçlandi. Finlandiya, 31. üye olarak ittifaka dahil oldu. Bu gelismenin önemini anlamak için Brüksel'deki NATO toplantisina katilan Amerika Birlesik Devletleri (ABD) Disisleri Bakani Antony Blinken'in "Sayin Putin'e tesekkür etmeliyiz. Bir kez daha ülkesinin saldirganligi sayesinde önlemeye çalistigi bir sey daha hayata geçmis oldu. Finlandiya'nin üyeligi için harcadigimiz çabadan daha önemli bir sey ve daha dogru bir zaman olamazdi." seklindeki sözlerine kulak kabartmaliyiz. Blinken'e hak vermemek elde degil. Normal jeopolitik iklimde Finlandiya kamuoyunun karsi çikmasi, Almanya ve Fransa gibi Rusya'yi ürkütmek istemeyen NATO üyelerinin çekinceleri ve tabii ki Rusya'nin itirazi Finlandiya'nin bu ittifaka üyeligini kaçinilmaz sekilde imkansiz kilabilirdi. Ancak 24 Subat 2022'de baslayan Ukrayna-Rusya savasi, olmaz gözüyle bakilan bu adimin hayata geçmesini sagladi. Ukrayna-Rusya savasinin ilk 3 ayinda, çatismalarin Moskova'nin planlarini bosa çikaracak yönde gelismesiyle gündeme gelen nükleer saldiri tehditleri de Finlandiya'nin üyelik sürecinin 273 gün gibi rekor sürede tamamlanmasinda önemli rol oynadi. Tabii bu esnada Helsinki yönetiminin, komsusu Isveç'in aksine, Türkiye'nin terörle mücadele konusundaki beklentilerini karsilamak için harcadigi çabanin altini çizmek gerekir.

- Ittifak tarihindeki diger genisleme süreçleriyle bir mukayese

Finlandiya'nin üyeligiyle NATO'nun, Rusya ve hatta Çin'e karsi askeri dengeleri ne denli degistirdigini anlayabilmek için ittifak tarihindeki diger genisleme süreçleriyle bir mukayese yapmak gerekir. Finlandiya'nin ittifaka kazandirdigi avantajlar herhalde ancak 1952'de Türkiye ve Yunanistan'in üyelikleriyle saglanan avantajlara es deger olabilir. 1946'daki Iran Krizi ve 1949 yilinda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi'nin (SSCB) kendi atom bombasi denemesini yapmasi, NATO açisindan Dogu Akdeniz, Karadeniz, Kafkaslar ve Kizildeniz'in güvenligini hayati hale getirdi. Dogu Akdeniz'in artan önemi, Türkiye'nin 1952'deki üyeliginden 2 yil önce NATO Askeri Komitesi planlarina dahil edilmesine vesile oldu. NATO, Türkiye ve Yunanistan'i o yillarda bünyesine dahil ederek Orta Dogu petrollerinin, Süveys Kanali'nin ve Kizildeniz'in güvenligini temin etmis, Akdeniz'den sorumlu ABD Donanmasi 6. Filosu için hayati lojistik kaynaklar saglamisti. Ayrica unutmamak lazim ki Ingiliz donanmasi 1958 yilinda hala ihtiyaç duydugu akaryakitin yüzde 80'ini kaliteli Iran petrolünden elde ediyordu. Türkiye'nin ittifaka katilmasi, bulundugu cografya itibariyla NATO'nun Hazar Denizi çevresindeki Sovyet füze üslerinin izlenmesi, Sovyet nükleer denemelerinin atmosferdeki izlerinin takip edilmesi, Sovyet topraklari üzerinde casus uçuslar yapilmasi ve sinyal istihbarati açisindan Bati için büyük avantajlar sagladi.

- Finlandiya'nin ittifaka kazandirdigi avantajlar

4 Nisan 2023 günü NATO 71 yil öncekine es bir avantaj daha yakaladi. Finlandiya'nin NATO üyeliginin önemi harita üzerinde kendisini daha net sekilde gösteriyor. Bu üyelikle beraber NATO'nun halihazirda Rusya ile olan sinirina bir o kadar daha sinir eklendi. 1300 kilometrelik Finlandiya-Rusya siniri artik Moskova'nin savunma harcamalarinin daha fazla artmasi anlamina geliyor. Üzerinde durulmasi gereken bir baska nokta ise Rus Çari 1. Petro'nun ülkesini büyük bir güç haline getirirken dayanak noktasi olan St. Petersburg kentinin ve burada konuslanan Rus Baltik filosunun kiskaca alinmis olmasi. 1712'de St. Petersburg'u baskent ilan eden Çar 1. Petro, bu kenti ayni zamanda Rus açik deniz donanmasinin merkezi olarak tasarladi. 1770'de Osmanli donanmasini Çesme'de, 1827'de Osmanli-Misir birlesik donanmasini Navarin'de imha eden Rus filolari buradan yola çikti. 1904-1905 yillari arasindaki Rus-Japon savasi sirasinda Rus Çarligi'nin Asya-Pasifik'teki topraklarini korumak için savas alanina sürülen, yine Rus donanmasinin Baltik filosuydu. Bugün gelinen noktada Rus donanmasinin Baltik Denizi'ne açilabilmesi için önce kuzeyde Finlandiya ve güneyde Estonya engellerini asmasi gerekiyor. Türkiye'nin terörle mücadele alanindaki beklentilerini karsilamasi halinde Isveç de ittifaka katilirsa Rus donanmasi için Baltik Denizi'nde hareket etmek ve Atlantik Okyanusu'na ulasmak neredeyse imkansiz olacak.

Bu durumda Rus donanmasinin elinde Atlantik'e ulasabilmek için tek çikis yolu, kuzeydeki Murmansk yönetim bölgesindeki Kola Yarimadasi. Rusya Deniz Kuvvetleri'nin kuzey filosuna ev sahipligi yapan bu yarimada ayni zamanda Finlandiya ile siniri teskil ediyor. Buradaki limanlar, Ikinci Dünya Savasi'nda SSCB'nin Nazi Almanya'sina karsi savasirken ABD ve Ingiltere'den gelen askeri yardimlarin ulastirilmasinda hayati rol oynayarak 3 milyon 964 bin ton askeri malzemenin SSCB'ye tasinmasina vesile oldu. Rus donanmasinin Kuzey Filosu, bugün bu yarimadada basta Severomorsk olmak üzere toplam 7 deniz üssüne sahip. Bunlar arasindaki Polyarnyy üssü, nükleer baslikli balistik füze tasiyan Rus nükleer denizaltilarina ev sahipligi yapmasi nedeniyle NATO'nun en yakindan takip ettigi askeri hedeflerden biri. Çok sayida tersane ve akaryakit depolama tesisinin bulundugu Kola Yarimadasi, Rusya'nin Kuzey Kutbu'na erisimiyle balikçilik ve deniz ticaret yollari açisindan da önem tasiyor. Ayrica Çin'in Hint-Pasifik bölgesindeki stratejik deniz geçitlerinde abluka ile karsilasmasi halinde Avrupa limanlarina kuzeyden ulasma imkani da Finlandiya'nin NATO'ya katilmasi ile kisitlanmis olacak. Severemorsk Üssü ve Arhangelsk Limani NATO açisindan 3 Nisan gününe kadar ulasilmasi zor cografi noktalardi. Ancak 4 Nisan itibariyla NATO sinirlari Finlandiya'nin üyeligiyle bu Rus limanlarina 200 ila 300 kilometre kadar yaklasti. Hipersonik füzeler çaginda yüz kilometreler ile ifade edilen mesafelerin bir anlami kalmadiginin Moskova yönetimi de farkinda olsa gerek ki Belarus'a taktik nükleer silahlar yerlestirmekle yetinmeyerek Finlandiya'ya karsi yeni önlemler alacaklarini duyurdular. Neticede NATO doguya ilerleme hamlesi olarak Rusya'nin önüne Ukrayna piyonunu sürdü ve adeta bir vezir gibi Rusya içlerine hareket edebilecek Finlandiya'yi kazandi.

[Gazeteci Mehmet A. Kanci, Türk dis politikasi üzerine analizler kaleme almaktadir]

* Makalelerdeki fikirler yazarina aittir ve Anadolu Ajansinin editöryal politikasini yansitmayabilir.