ANALIZ - Fransa Cumhurbaskani Macron'un Çin ziyaretini motive eden unsurlar ve beklentilerMustapha Dalaa,Gülsen Topçu- Çin'e karsi ABD'den daha az kati bir yaklasim benimseyen Fransa, Rusya ile Çin arasindaki stratejik ortakligi bozma amaciyla çalismalarda bulunuyor- Fransa Cumhurbaskani Emmanuel Macron'un bu amaçla gerçeklestirdigi ziyaret ve Pekin'in Ukrayna savasinda oynayabilecegi basat role atifta bulunmasinin, Çin'i biraz olsun tarafsizlik sinirina çekebilecegi öngörülüyor

ISTANBUL (AA) - MUSTAFA DALA - Çin'in, "Ukrayna savasina hizli ve köklü bir sekilde etki edebilecek tek ülke" oldugu düsüncesiyle 5-7 Nisan'da Pekin'i ziyaret eden Fransa Cumhurbaskani Emmanuel Macron, Asya devini savasta tarafsiz olmaya ve Rusya'ya silah destegi vermemeye ikna etmeye çalisti.

Macron, Asya deviyle boy ölçüsemeyecegini çok iyi bildiginden Çin'in agirligini Avrupa'ninkiyle dengelemek istedi ve bu nedenle Avrupa Komisyonu Baskani Ursula von der Leyen'i gezide yaninda götürdü. Dahasi, Çin'e açilim yerine onu baski altinda tutmaya çalisan Washington'u öfkelendirmemek için ABD Baskani Joe Biden'la da iletisime geçti.

Macron, Çin'in Rusya'ya yapacagi herhangi bir askeri yardimin ciddi sonuçlar dogurmasi muhtemel tarihi bir hata olacagini düsünen NATO'dan da moral destek aldi.

Fransa Cumhurbaskani, Bati'nin tüm bu baskisini Pekin'e iletmis olsa da Elysee Sarayi, Rusya ile Çin arasindaki stratejik ortakligi bozabilme konusunda pek iyimser degil.

Zira Çin Devlet Baskani Si Cinping, Macron'un ziyaretinin ardindan, Rusya saldirisini kinamaksizin sadece Ukrayna'daki baris çalismalarini destekleme vaadinde bulundu.

- Çin ile Rusya arasindaki güçlü stratejik bag

Si, 21 Mart'ta Rusya'ya gerçeklestirdigi ziyaret öncesinde Rus mevkidasi Vladimir Putin ile iliskisini "ebedi dostluk" olarak tanimladi. Putin de "ABD'nin Rusya ve Çin'i caydirmaya dönük artan dozdaki çalismalariyla mücadelede Si ile omuz omuza" olduklarini ifade etti.

ABD, Tayvan konusunda Pekin'e yogun baski uyguluyor ve Asyali müttefikleri araciligiyla onu çevrelemeye çalisiyor. Bununla da sinirli kalmayip "Huawei" ve "TikTok" gibi Çinli teknoloji sirketlerine yaptirim uyguluyor ve Pekin'i mikroçip teknolojisinden mahrum etmeye çalisiyor.

Çin ise ABD'nin baskisi arttikça Rusya'ya daha fazla yaklasiyor ve onunla kurdugu ittifaki pekistiriyor. Bu da Çin'in, Rusya'ya silah ve mühimmat destegi sunmaya karar vermesi durumunda Bati tarafindan desteklenen Ukrayna ordusunun yenilmesi tehdidini ortaya çikariyor.

- Fransa'nin zor görevi

Fransa ise bu ortamda ABD'nin baskilarini, "Bati'nin, görmezden gelinemeyecek küresel bir güç olarak Çin'in konumuna saygi duyan daha sakin bir diyalog diliyle degistirmek" gibi zorlu bir görev üstlenmis görünüyor.

Bu görev kapsaminda, "Pekin'i Moskova'ya yaklastirmak yerine ister ekonomik isterse de Ukrayna savasinda arabulucu olarak Bati'nin ortagi olmasinin yolunu açmak ama ayni zamanda Rusya'ya silah destegi vermesi durumunda yaptirim sopasinin gösterilecegi sinyalini vermek" de bulunuyor.

Fransa, Çin'in, Rus ekonomisine pes pese uygulanan ekonomik yaptirim paketlerine uymayarak bunlarin etkisini azaltmada önemli bir rol oynadigini iyi biliyor.

Çin ile Rusya arasindaki ticaret hacmi, 2021'e oranla yüzde 30 artisla 2022'de 190 milyar dolara ulasti. Bu durum, Pekin yönetiminin, Bati'nin kademeli olarak terk etme karari aldigi Rus dogal gazinin bir kismini Çin'e yönlendirerek Moskova'ya uygulanan ekonomik yaptirimlarin etkisini azaltmada oynadigi rolü ortaya koyuyor.

Macron, Pekin'deyken, Ukrayna savasini kinamayi reddeden Çin'e hitaben, "Rus saldirganliginin" desteklenmesinin, ona ortak olunmasi anlamina geldigini ifade etti.

Fransa'nin görevinin zorlugu burada, çok kutuplu bir dünya insa etmeye çalisan BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ve Sanghay Isbirligi Örgütü içinde yer alan Moskova ve Pekin arasindaki ittifakin kirilmasinda yatiyor.

Bu nedenle Macron'un Pekin'e gerçeklestirdigi üçüncü ziyaretten en yüksek beklenti; Çin liderinin, Ukrayna Devlet Baskani Volodimir Zelenski'yi telefonla aramaya ikna edilmesiydi ki Fransiz basinina göre Si, buna itiraz etmedi.

Bu telefon görüsmesi, Rusya'ya karsi verdigi savasta Kiev'e moral destek verebilir ve Çin liderinin Moskova ziyaretini kismen de olsa dengeleyerek onu biraz olsun tarafsizlik sinirina çekebilir.

- Avrupa, Çin'in tarafsizligina güvenmiyor

Çin'in her zaman Rusya-Ukrayna savasinda tarafsiz oldugunu savunmasina ve Moskova'nin, Kirim ile diger 4 Ukrayna bölgesini ilhakini tanimamasina ragmen Batili ülkeler bu tarafsizliga güvenmiyor ve Pekin'in Moskova'ya daha yakin oldugunu düsünüyor.

Bati bu nedenle Çin'in Ukrayna'da ateskese varilmasi yönündeki baris girisimini tamamen görmezden geldi. Kiev, "Rusya'nin Ukrayna topraklarindan çekilmesini" öngörmedigi müddetçe bu girisime karsi oldugunu ifade ederken Moskova memnuniyetle karsiladi.

Fakat Macron'un, "Çin'in, Ukrayna barisinda basat rol oynayabilecegi" yönündeki açiklamasi; Pekin'in arabulucu olarak güvenilirlige sahip olmadigini düsünen ABD ve NATO'nun ciddiyetinden süphe ettigi Çin baris planini tartismaya açabilir.

Fransa'nin Çin'le ilgili yaklasimi, ABD'nin, Pekin'in niyetinden süphe etmeye dayali yaklasimindan daha az kati ve Çin'in baris girisiminin, silah gücüyle de olsa Tayvan'i geri alma istegiyle baglantili oldugu yönünde. Fransa ile ABD arasinda bu konudaki görüs ayriliginin özü bu.

Macron, Çin'in baris girisimini "sorumluluk alma ve barisa götürecek yolu açma iradesini ortaya koyuyor" seklinde yorumlayarak, girisimi benimsemese de onu tartismaya açti.

Ukrayna'da hizli gelisen olaylar ve özellikle Putin'in, Belarus'ta taktik nükleer silahlar konuslandirma karari almasi ve NATO'ya katilan Finlandiya'ya karsi misilleme sinyali vermesinden sonra savasin genisleyerek baska Avrupa ülkelerine siçramasi tehlikesini dogurdu.

Fransa ise Avrupa'nin bir nükleer savas alanina dönüsmesini istemiyor. Bu nedenle, nükleer savas senaryosunun gerçeklesmesini engellemek için Moskova'nin sözünü dinledigi Çin'e yöneldi.

- Ekonomik "albeni"ler

Macron'un Pekin ziyaretiyle ilgili diplomatik çerçevenin yaninda bir de Fransa içindeki beklentiler ve hedefler var.

Fransa'da sari yeleklilerden sonra en siddetli ve en yaygin gösterilerle karsi karsiya olan Macron, Çin'e gerçeklestirdigi ziyaretle, dikkatleri, emeklilik reformu karsiti gösterilerden uzaklastirma firsati buldu.

Macron, ülkesinin, 1 milyar 400 milyonu askin tüketicisiyle büyük Çin pazarina girmekte geç kalisini telafi etmek için de ekonomik agirligi olan yaklasik 54 Fransiz sirketinin baskanlarini beraberinde götürdü.

Fransa, Macron'un "refah döneminin sona erdigini" açiklamasiyla birlikte artan ekonomik sikintilarla pençelesiyor. O nedenle Çin pazari, Fransa'nin sorunlarina bazi çözümler sunabilir.

Ancak Macron, Çin pazarina en iyi sekilde ve adil rekabet kosullarinda girmek için baskiyi sürdürmeyi düsünüyor. Bu nedenle Macron, Avrupa'nin kapilarini Çin'e kapatmasini istemiyor ve "Avrupa'nin, Pekin'le ticari ve diplomatik iliskilerinin devam etmesini istedigini" söylüyor.

Çin, 2021'deki duraksamadan sonra ürünleri ile yatirimlarinin Avrupa pazarlarina girmesini istedigi kadar Fransa da, "iPhone" ve elektrikli otomotiv sirketi Tesla gibi Çin'deki büyük ABD'li yatirimcilarla rekabetle ilgileniyor.

Macron'un Çin ziyareti, Fransa merkezli Airbus Helicopters tarafindan 50 adet H160 helikopteri satis sözlesmesi yapilmasi gibi bir dizi anlasmayla taçlandirildi.

Putin ile dogrudan diyaloga giremeyen Macron, Bati'nin Çin'le diyalogunun ana figürü olmaya çalisiyor.