Türkiye, Ingiltere müzelerindeki Anadolu'ya ait eserlerin iadesi için devredeBehlül Çetinkaya- British Museum'daki 9 salonda Türkiye'den gelen eserleri görmek mümkünken, sadece Mugla'dan götürülen eserlere tahsisli 2 galeri bulunuyor - Büyük bir sanat koleksiyonuna sahip Victoria ve Albert Müzesi'nde halilar ve tekstil ürünlerinin yaninda Eyüp Sultan Türbesi'nden çini paneller ile Fuat Pasa Konagi'ndan çini sömine yer aliyor

LONDRA (AA) - BEHLÜL ÇETINKAYA - Ingiltere'nin dünyaca ünlü müzelerinde antik Anadolu medeniyetleri ve Osmanli'ya ait çok sayida eser bulunurken, son dönemdeki çalinma ve kayip haberleri, Türkiye basta olmak üzere birçok ülkeyi buradaki tarihi eserlerini geri almak üzere girisimlerini yogunlastirmaya itti.

Türkiye'nin de British Museum'daki kayip ve çalinti haberleri üzerine burada sergilenen eserlerin durumunu ögrenmeye yönelik girisimlerinin ardindan AA muhabiri, Ingiltere müzelerinde sergilenen Anadolu ve Osmanli eserlerine iliskin güncel bilgileri derledi.

British Museum, 16 Agustos'ta depolarda tutulan birçok eserin çalindigi, kayboldugu ve zarar gördügü haberiyle gündeme geldi. Bu dönemde sorumlularin adi ve kaybolan eserlerin sayisi belirtilmezken, kisa süre sonra kayip, çalinti ve zarar gören eser sayisinin yaklasik 2 bin oldugu ortaya çikti.

Akdeniz kültürleri, Helenistik dönem heykelleri ve eserleri alaninda 30 yildir müzede çalisan küratör Peter Higgs'in olayin sorumlusu olarak temmuzda isten çikarildigi, bazi çalinma olaylarinin ise yillardan beri var oldugu belirlendi.

Bu noktada müzeye yillardir envanterde bulunan eserlerin internet üzerinden satildigi bilgisini verdigini iddia eden yabanci uzmanlar da devreye girdi. Buna kanit olarak da yillardir eBay internet sitesinde satilmayi bekleyen bazi eserler gösterildi.

Kanit olarak sunulan eBay saticisinin kullanici adinin "Sultan1966" olmasi ise X'teki kullanici adi "Sultan1966" olan Higgs'in üzerindeki süpheleri iyice derinlestirdi.

Ingiliz medyasina konusan yabanci uzmanlar, müzenin "utanç verici bir durum" oldugu için bu konuyla ilgilenmedigini belirtirken, olayin ortaya çikisinin 9. gününde Müze Müdürü Hartwig Fischer istifa etti.

Fischer, iddialarin 2021'de önlerine geldigini ancak o zaman ciddiyetle konuya egilmediklerini itiraf etti.

- Çalinti haberleri ülkeleri harekete geçirdi

Çalinti haberlerinin ardindan Kültür ve Turizm Bakanligi Kaçakçilikla Mücadele Dairesi Baskani Zeynep Boz, Disisleri Bakanligi araciligiyla müzeye mektup yolladi.

Mektupta, çalinti haberlerinin ardindan müzedeki Anadolu eserlerinin durumu hakkinda bilgi talep edilirken, bunlarin Türkiye'ye iadesi istendi.

Türkiye disinda Çin de British Museum'daki Shang, Zhou, Wei ve Jin gibi hanedanlara ait yaklasik 23 bin eseri resmi yaziyla talep etti.

Çin'in talep mektubunda, "British Museum koleksiyonunda bulunan yaklasik 8 milyon eser, Ingiltere disindan geliyor ve büyük çogunlugu uygunsuz yollardan hatta ahlaksiz yollarla elde edilmis durumda." ifadeleri yer aldi.

Ingiltere'yi tarihi eserleri iade etmeyerek uluslararasi sorumluluklarini yerine getirmemekle suçlayan Çin disinda Gana, Hindistan ve Etiyopya da müzedeki eserlerin iadesini istiyor.

Gana ve Hindistan, eserlerin tarihi degeri yaninda kutsiyeti bulundugunu da belirtirken, Yunanistan ise tarihi eserlerini Ingiltere'ye getiren Elgin Lordu'nun adiyla taninan Parthenon mermerlerini yillardir talep ediyor.

Bugün Parthenon'da sütun görevi gören heykellerden biri hala British Museum'da sergileniyor.

Ingiltere ise talepler karsisinda, eserlerin Londra'da daha iyi korundugunu, zamaninda resmi izinlerle getirildigini ve söz konusu ülkelerin tanitimina katki sagladiklarini iddia ederek istekleri geri çeviriyor.

- Mugla'ya özel bölümler var

British Museum bugün hem Ingiltere hem de dünyanin en önemli arkeoloji, kültür ve sanat müzesi olarak biliniyor. Yillik ortalama 6 milyon ziyaretçi agirlayan müzedeki eserlerin büyük çogunlugunu ise dünyanin farkli yerlerinden getirilen önemli tarihi eserler olusturuyor.

Ingiliz arkeolog, diplomat ve arastirmacilarin yillarca arkeolojik kazi, koleksiyon ya da kaçakçilik yoluyla elde ettigi tarihi eserler arasindaki Misir firavunlarina ait mumyalar, hazineler, antik Roma ve Yunan medeniyetine ait heykeller, Amerikan yerlilerine ait silah ve taki gibi esyalar, her kitaya ve medeniyete ayrilmis salonlarda sergileniyor.

Müzenin en dikkat çekici bölümünü Türkiye'nin antik sehirlerinden getirilen eserlerin sergilendigi 15 ile 23 numarali salonlar arasindaki galeriler olusturuyor. Bugün bu salonlarda çogunlukla Mugla'dan getirilen eserler bulunurken, Yunanistan ve Türkiye'nin farkli kentlerinden eserler de görülebiliyor.

Bu galeriler arasinda tamamen Mugla'dan getirilen tarihi eserlerin olusturdugu iki salon bulunuyor. Antik dünyanin 7 harikasindan biri sayilan "Halikarnas Mozolesi" kalintilari, bu ismin verildigi 21 numarali salonda sergileniyor.

Burada, Kral Mausolos, esi Artemisia ile dev at ve aslan heykellerinin yani sira savas sahneleri kabartmalari ve büstler ziyaret edilebiliyor. Mermer üzerine islenmis kabartmalarin bir kismi ABD'deki müzelere geçici olarak gönderilmis durumda.

Halikarnas Mozolesi, bir koridorla "Nereidler Aniti" galerisine baglaniyor. Anitin parçalarinin neredeyse tamamen birlestirilerek tekrar insa edildigi galeride bugün Mugla'daki Ksanthos Antik Kenti'nden getirilen diger eserler de sergileniyor.

British Museum'un ziyaretçilerini, ana giris kapisinin hemen içinde 2 aslan heykeli karsiliyor. Halikarnas Mozolesi kazisindan çikarilan iki aslani geçip müzenin merkezindeki 2. Elizabeth Büyük Salonu'na ulasan ziyaretçiler, yaklasik 2 metreye 3 metre büyüklügündeki Knidos Aslani'ni görebiliyor.

Bugün Mugla'nin Datça ilçesinde bulunan Knidos'tan kaçirilarak Ingiltere'ye getirilen bir diger heykel ise çiftçilerin bereket tanrisi Demeter heykeli.

- 3. Selim'in kilici müzeye satildi

British Museum'un Islam eserleri bölümünde de tüm Islam dünyasindan getirilen eserler yer aliyor.

Çogunlukla geçmisin üst düzey isimlerinin bagisladigi eserlerin o kisilerin eline nasil geçtigine iliskin bilgi yer almazken, Edward Beghian adli "bagisçinin" müzeye sattigi eserler arasinda Sultan 3. Selim'in kilici da var.

Osmanli sanati ve kültürüne iliskin eserlerin sergilendigi "Islam Dünyasi" salonunda, Istanbul'daki Mimar Sinan eseri Çinili Hamami'nin çinileri, koleksiyoner John Henderson'un ölümünün ardindan bagisladigi çini esyalar ile müzenin ilk yöneticilerinden Augustus Wollaston Franks'in bagisladigi ya da satin aldigi eserler bulunuyor.

British Museum'da ayrica Gümüshane'de bulunan bronz Afrodit heykelinin basi, Hatay'da bulunan ve varligindan o zamana kadar haberdar olunmayan Kral Idrimi heykeli ile Türkiye'de bulunmus çok sayida irili ufakli tarihi eser mevcut.

- Eyüp Sultan çinileri Victoria ve Albert'ta

Londra'daki Victoria ve Albert Müzesi (VA) ise dünyanin her yerinden getirilen sanat eserlerini bünyesinde barindiran bir müze olarak dikkati çekiyor.

Koleksiyonunda 5 bin yillik bir dönemi saklayan müzenin envanteri yine British Museum'daki gibi bagislar ya da dünyanin her yerindeki koleksiyoner ve kaçakçilardan satin alinarak olusturulan eserlerden meydana geliyor.

VA'da dikkati çeken Türk eserleri arasinda çiniler ve padisah portreleri bulunuyor. Fatih Sultan Mehmet'in Italyan Gentile Bellini'ye yaptirdigi portrenin de sergilendigi müzede, çok sayida Osmanli sultanina ait çizimler görülebiliyor.

Türk sanatina ait hali ve tekstil bölümlerinin yer aldigi müzede çiniler de sergileniyor. Müzede sergilenen çiniler arasinda tek bir karodan olusan parçalarin yaninda bütün çini paneller de bulunuyor.

Müzede sergilenen tam çini paneller arasinda Eyüp Sultan Türbesi, Edirne Sarayi ve Piyale Pasa Camisi'nden paneller yer aliyor.

Dikkat çekici bir diger eser ise Istanbul'daki Fuat Pasa Konagi'ndan bütün halde tasinmis çini sömine.

Envanterinde Türkiye'ye ait çini, çizim, resim ve arkeolojik eserler bulundurmasi açisindan Oxford Üniversitesinin 350 yillik Ashmoleon Müzesi de öne çikiyor. Müzedeki yaklasik 120 bin eserden 1700 kadarinin Türkiye'den götürülmüs veya Türkiye ile alakali oldugu belirtiliyor.