GRAFIKLI - Sudan'daki nihai anlasma 17 aydir süren siyasi krizi sonlandiracak mi?Ahmed Satti,Ömer Erdem- Ülkede yarin asker ile sivil gruplar arasinda varilacak anlasmayla yargi bagimsizligi, kapsamli baris, tek ve milli ordu, ordunun savunma sanayisi disinda ticari faaliyetlerden uzaklastirilmasi, basbakanin belirlenmesinin ardindan 2 yillik yeni geçis dönemi ve sonrasinda seffaf seçimlerle tam demokratik sivil idareye geçis hedefleniyor- Ordu içerisinde siyasi ve silahli gruplardan bazilari a

HARTUM (AA) - AHMED OSAMA/ ÖMER ERDEM - Sudan'da asker ile siviller arasinda 1 Nisan'da imzalanmasi beklenen "nihai anlasmanin”, ülkede 25 Ekim 2021'de askerin yönetime el koymasiyla baslayan siyasi krizi sona erdirip erdirmeyecegi merak ediliyor.

Sudan'da 11 Nisan 2019'daki askeri müdahalenin ardindan Agustos 2019'da uluslararasi ve bölgesel taraflarin destegiyle belirsizligi sona erdiren ve geçici yönetim düzenlemelerini içeren Anayasal Bildiri Anlasmasi'nin imzalanmasiyla Temmuz 2023'e kadar sürmesi planlanan asker-sivil ortakligindaki ilk geçis dönemi basladi.

Asker ve sivillerin anlasamamasi üzerine ordu, 25 Ekim 2021'de bir kez daha yönetime el koyup olaganüstü hal ilan etti.

Ordu ile sivil gruplar arasinda bölgesel ve uluslararasi taraflarin himayesinde yapilan uzun görüsmeler sonucu temel konularda varilan mutabakatin ardindan 5 Aralik 2022'de "çerçeve anlasma" imzalandi ancak bu mutabakat, askeri, siyasi, dini gruplar ve silahli hareketleri tam manasiyla tatmin etmedigi için kimi taraflarca basarisiz ve ölü bir anlasma olarak degerlendirildi.

21 Agustos 2019'dan bu yana devlet baskanligi yetkilerini fiilen üzerinde toplayan ve askerin liderlik ettigi Egemenlik Konseyi ile sivil gruplar, bölgesel ve uluslararasi girisimlere ragmen uzlasamadi.

Aralik 2018 devrimi ile 30 yillik rejimin devrildigi ancak ordunun müdahaleleri sonucu siyasi istikrar ve sivil yönetime kavusamayan Sudanlilar, nihai anlasma ile "demokrasi, özgürlük, baris ve adalet" beklentilerinin karsilanmasini umuyor.

- 5 konuda kapsamli konferanslar düzenlendi

Çerçeve anlasmada netlesmeyip daha fazla tartismak, istisarelerde bulunmak ve paydaslarin fikrini almak için adalet ve geçis dönemi adaleti, güvenlik ve askeri reform, Cuba Baris Anlasmasi, eski Cumhurbaskani Ömer el-Besir rejiminin izlerinin ortadan kaldirilmasi ve Dogu Sudan meselesi olmak 5 konuda konferanslar düzenlendi.

En tartismali ve halen ihtilaflarin sürdügü güvenlik ve askeri reform konusu disinda diger konferanslarda birtakim tavsiyelerle sonuçlanan ortak bildiriler üzerinde anlasildi.

- Yeni hükümet 11 Nisan'da kurulacak

Sudan'daki siyasi süreç sözcüsü Halid Ömer Yusuf, 19 Mart'ta ülkedeki siyasi krizi sonlandiracak nihai anlasmanin 1 Nisan'da imzalanacagini ve yeni geçis hükümetinin 11 Nisan'da kurulacagini duyurdu.

Nihai anlasmanin taslagini hazirlamak için görevlendirilen komite, 26 Mart'ta çalismalarini tamamlayarak anlasma metnini son degerlendirmeleri yapmalari amaciyla çerçeve anlasmayi imzalayan askeri ve siyasi tüm taraflara teslim etti.

Nihai anlasma, ülkede 5 Aralik 2022'de siviller ile asker arasinda imzalanan çerçeve anlasmayi, Sudan Avukatlar Sendikasinin hazirladigi "2022 Geçis Anayasasi Taslagi"ni ve tartismali konularda düzenlenen konferans ve çalistaylarin çiktilarini esas alacak.

Çerçeve anlasmayi imzalamayan güçlerin anlasmayla ilgili yorumlari da göz önünde bulundurulacak.

- Nihai anlasma neler getirecek?

Siyasi süreç kapsaminda yarin askerle sivil gruplar arasinda varilacak anlasmayla yargi bagimsizligi, kapsamli baris, tek ve milli ordu, ordunun savunma sanayisi disinda ticari faaliyetlerden uzaklastirilmasi, basbakanin belirlenmesinin ardindan 2 yillik yeni geçis dönemi ve sonrasinda seffaf seçimlerle tam demokratik sivil idareye geçis hedefleniyor.

Anlasmaya göre, Geçici Yasama Konseyi, Geçici Egemenlik Konseyi (Devlet Baskanligi), Geçici Bakanlar Kurulu, Eyaletler ve Yerel Yönetimler, demokratik seçimlerle sivil hükümet kurulana dek devletin isleyisi ile ilgili görev yapacak.

Geçici Yasama Konseyi (parlamento), eski Cumhurbaskani Besir'in Ulusal Kongre Partisi hariç Sudanlilarin genis temsilini dikkate alarak 150 ila 300 üyeden olusacak.

Geçici parlamentonun yüzde 25'i baris anlasmasini imzalayan taraflara, yüzde 75'i ise nihai anlasmayi imzalayan taraflara ve demokrasi yanlisi ve askeri yönetim karsiti gösterileri organize eden Direnis Komiteleri'ne tahsis edilecek.

Bagimsiz ve feshedilemeyecek bir yapiya sahip olacak konsey, geçis döneminde ilgili kanun ve mevzuatlari çikaracak, hükümetin performansini degerlendirecek ve kabineden güvenoyunu çekme yetkisine sahip olacak.

Devletin ve ordunun basini temsil edecek Egemenlik Konseyi ise kabine, valilikler ve Yasama Konseyi üyeleri ile ordudaki atamalardan sorumlu olacak.

Baskanligini basbakanin yapacagi Güvenlik ve Savunma Konseyi de Sudan halkinin güvenligini korumak için kapsamli güvenlik stratejisi gelistirme, tek ve profesyonel bir ordunun kurulmasi çalismalarini üstlenecek.

Ayrica nihai anlasmaya siyasi krizin çözümüne dair yapilan 5 konferansin tavsiye bildirileri eklenecek.

- Siyasi süreç ile ilgili taraflarin tutumlari

Ordu Komutani Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve Hizli Destek Kuvvetleri Komutani Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu'nun yani sira eski iktidar koalisyonu Özgürlük ve Degisim Güçleri (ÖDG)-Merkez Konseyi, Halk Kongresi Partisi, Demokratik Birlik Partisi ve silahli hareketlerden olusan Devrimci Cephesi, çerçeve anlasmayi imzaladi ve nihai anlasmayi da destekliyor.

Cafer Mirgani liderligindeki Asil Demokratik Birlik Partisi, Maliye Bakani ve Adalet ve Esitlik Hareketi lideri Cibril Ibrahim, Darfur Bölgesi Baskani ve Sudan Kurtulus Hareketi lideri Mini Arko Minawi'nin yer aldigi ÖDG-Demokratik Blok grubu, siyasi tabanin genisletilmesi gerektigini savunarak anlasmaya ancak Blok olarak katilmakta israr ediyor.

Komünist Parti, Arap Baas Partisi, Direnis Komiteleri ve Sudan Meslek Odalar Birligi ise "(askerle) Müzakere yok, ortaklik yok, mesruiyet yok" sloganini atarak siyasi süreci tanimiyor.

Sudan'da hükümetle yillardir silahli mücadele yürüten ayrilikçi Sudan Halk Kurtulus Hareketi-Kuzey (SPLM-N) lideri Abdülaziz El-Hilu ve Sudan Kurtulus Hareketi (Ordusu) (SLM/AW) lideri Abdulvahid Nur da anlasmaya katilmiyor.

Ordu içerisinde siyasi ve silahli gruplardan bazilari arasinda tam uzlasi saglanamamasi, nihai anlasma oturumunun basarisizlikla sonuçlanmasi ya da imzalansa bile yeni sürecin kazasiz belasiz atlatilamayacagina dair endiseleri beraberinde getiriyor.???????