Suudi Arabistan-Iran yakinlasmasindan Israil disinda tüm bölge ülkeleri memnunMuhammed Semiz- Suudi Arabistan-Iran iliskilerinin baslamasi Israil'de hükümet ve muhalefeti birbirine düsürdü - Bahreyn Meclis Baskani, 7 yillik kesintinin ardindan ilk kez Iran parlamentosundan bir heyeti baskent Manama'da kabul etti - Libya ve Iran disisleri bakanlari Trablus'ta Iran Büyükelçiliginin yeniden açilmasi konusunu görüstü

ISTANBUL (AA) - MUHAMMED SEMIZ - Suudi Arabistan ile Iran'in 7 yillik kesintinin ardindan diplomatik iliskileri baslatma karari, Israil disinda tüm bölge ülkeleri tarafindan memnuniyet verici bir gelisme olarak degerlendirildi.

Suudi Arabistan'da 2016'da aralarinda Sii din adami Nimr el-Nimr'in de bulundugu 47 kisinin "terör" suçlamasiyla idam edilmesi ve buna tepki gösteren Tahran yönetiminin pes pese yaptigi açiklamalarin ardindan Suudi Arabistan'in bu ülkedeki büyükelçiligi ve konsolosluk binalari, Iran'daki göstericiler tarafindan atese verildi.

Yemen'deki kriz nedeniyle zaten gergin olan iki ülke arasindaki diplomatik iliskiler, söz konusu gelismelerin ardindan tamamen kesildi. Arap ülkelerinin büyük bir kismi da Suudi Arabistan'i destekleyerek ayni sene Iran ile iliskileri askiya aldi.

Arabulucularin çabasiyla uzun süren müzakerelerden sonra Iran ve Suudi Arabistan, 10 Mart'ta diplomatik iliskileri yeniden baslattigini bildirdi.

Riyad-Tahran yakinlasmasina, Israil disinda bölge ülkelerinin tümünden memnuniyet açiklamasi geldi. Iran ile bazi Arap ülkeleri arasinda iliskilerin yeniden baslamasina yönelik adimlar da atildi.

AA muhabiri, Suudi Arabistan-Iran normallesmesinin bölge ülkelerine yansimasini derledi.

- Riyad-Tahran yakinlasmasinin bölgedeki mimarlari: Irak ve Umman

Suudi Arabistan ve Iran, diplomatik iliskilerin kesilmesinden sonra ilk kez Nisan 2021'de Irak'in arabuluculuguyla dogrudan görüsmeye basladi. Ayni yil eylül ayina kadar Irak ve Umman'in çabalariyla iki ülke yetkilileri arasinda dört tur müzakere yapildi.

Riyad ve Tahran arasindaki besinci tur müzakereler, 21 Nisan 2022'de gerçeklestirildi. Iran'in Bagdat Büyükelçisi Irec Mescidi, iki ülke yetkilileri arasindaki görüsmelerde "gelecekteki müzakereleri sekillendirecek bir yol haritasi üzerinde" anlasmaya varildigini belirtti.

Bagdat ve Muskat'in uzun süren çabalariyla olgunlasan müzakerelerin 10 Mart'ta Çin'in baskenti Pekin'de, Suudi Arabistan ve Iran iliskilerinin yeniden baslamasiyla neticelenmesinin hemen ardindan, uzlasmanin bölgedeki mimarlari Irak ve Umman'dan memnuniyet açiklamalari geldi.

Irak Disisleri Bakanligindan yapilan açiklamada, iki ülke arasinda varilan anlasmanin, diplomatik iliskilerde yeni bir sayfa açtigi ifade edildi. Irak hükümetinin, taraflar arasindaki görüsmelere ev sahipligi yaparak yürüttügü arabuluculugun iki taraf arasindaki iliskilerin olgunlastigini gösteren bir anlasmayla sonuçlandigina isaret edilen açiklamada, anlasmanin, bölgesel isbirligine ivme kazandiracagi kaydedildi.

Umman Disisleri Bakanliginin açiklamasinda da Tahran ile Riyad'in attigi söz konusu adimdan memnuniyet duyuldugu, bunun bölgede güvenlik ve istikrarin temellerini saglamlastirmasinin umuldugu belirtildi.

Iran Disisleri Bakani Hüseyin Emir Abdullahiyan, 12 Mart'ta Ummanli mevkidasi Bedr bin Hamed el-Busaidi'yi telefonla arayarak, Iran ve Suudi Arabistan taraflari arasinda Muskat'ta düzenlenen görüsmelere ev sahipligi yaptigi için bu ülkeye tesekkür ve takdirlerini ilettiklerini ifade etti.

- Bahreyn ve Iran'dan 7 yillik aradan sonra ilk adimlar

Suudi Arabistan-Iran normallesmesinin bölgede estirdigi olumlu rüzgar, Bahreyn'i de etkiledi. Riyad'a 2016'da destek veren ve Tahran ile diplomatik iliskilerini kesen ülkelerden biri olan Bahreyn, söz konusu anlasmayi memnuniyetle karsilayarak, bölgesel anlasmazliklarin diyalog ve diplomatik yollarla çözülmesinde olumlu bir adim oldugu açiklamasinda bulundu.

Riyad-Tahran anlasmasindan iki gün sonra 12 Mart'ta, 7 yillik kesintinin ardindan, ilk kez Iran Meclisinden bir heyet, Manama'daki Parlamentolararasi Birlik (PAB) toplantisina katildi.

Bahreyn Meclis Baskani Ahmed el-Muslim ile Iran Parlamentolararasi Birlik (PAB) Komisyonu Baskani Mücteba Rizahah, bir araya gelerek, ortak isbirligi ve koordinasyonun yollarini görüstü.

Öte yandan, Iranli Ögrenciler Haber Ajansinin (ISNA) 28 Mart'taki haberine göre, Tahran-Manama diplomatik iliskilerinin yeniden kurulmasi ve iki ülke arasinda heyetlerin karsilikli ziyaretine yönelik diplomatik çabalar dogrultusunda Bahreyn'den bir heyetin Iran'i ziyaret edecegi duyuruldu.

- Libya ve Iran, büyükelçiliklerin açilmasini görüstü

Libya'da 2011'de Muammer Kaddafi rejimine karsi patlak veren gösterilerle birlikte Iran dahil ülkedeki tüm büyükelçilikler kapatilmisti. Suudi Arabistan-Iran yakinlasmasi, Libya'da da yansimalari görüldü.

Iran Disisleri Bakani Abdullahiyan ile Libyali mevkidasi Necla el-Mengus, 27 Mart'ta yaptigi telefon görüsmesinde Iran büyükelçiliginin Libya'da yeniden faaliyete baslamasi konusunu ele aldi.

Abdullahiyan, mevkidasi Mengus'u Tahran'a davet etti ve Libyali Bakan da bu daveti memnuniyetle karsiladigini ifade etti.

- Misir'dan yesil isik

Misir Disisleri Bakanligindan da Tahran-Riyad arasinda iliskilerin baslamasi kararinin ardindan yapilan açiklamada, söz konusu adimin bölgede gerginligi hafifletilmesi, Arap milli güvenligine ve istikrarin güçlenmesine katki saglamasinin umuldugu belirtildi.

Iran Disisleri Bakani Abdullahiyan, geçen yil temmuz ayinda yaptigi açiklamada, "Tahran ile Kahire arasindaki iliskilerin güçlenmesi, bölge ülkelerinin ve iki ülke halklarinin çikarinadir." ifadelerini kullanarak ülkesinin niyetini ortaya koymustu.

Misir hükümeti de 27 Mart'ta, Iranli turistlerin ülkeye girisinin kolaylastirilmasi kararini onaylayarak Iran'la iliskilerin gelistirlmesi yönünde yesil isik yakti.

Öte yandan, basta Türkiye olmak üzere bölge ülkelerinden Katar, Kuveyt, Tunus, Cezayir, Birlesik Arap Emirlikleri, Filistin ve Lübnan da Riyad-Tahran arasinda iliskilerin yeniden baslamasindan duydugu memnuniyeti dile getiren açiklamalarda bulundu.

- Israil'de hükümet ve muhalefet birbirine düstü

Riyad-Tahran anlasmasinin 10 Mart'ta duyuruldugu sirada Italya'yi ziyaret eden Israil Basbakan Binyamin Netanyahu cephesi, haberi alir almaz Naftali Bennett ve Yair Lapid liderligindeki eski hükümeti hedefe koydu.

Hükümet cephesinden henüz resmi bir açiklama yapilmadi ancak Netanyahu'ya Italya ziyaretinde eslik eden üst düzey bir Israilli yetkili, Roma'da Israilli gazetecilere yaptigi açiklamada, eski hükümeti "Suudi Arabistan ile Iran arasinda bir yil önce müzakereler basladiginda yeterince saglam tavir almamakla" suçladi.

Israil'de yayin yapan i24'ün aktardigina göre, adi açiklanmayan yetkili, "Bu onlarin gözetiminde nasil oldu diye gidip sorun. ABD ve Israil'in zayif oldugu izlenimi buna sebebiyet verdi. Bati ve Israil'in zayifligi, Iran'in kabul görmesinin artmasina neden oluyor. Her sey bir yil önce Iranli ve Suudi Arabistanli diplomatlarin karsilikli ziyaretleri ve bes turluk müzakereleriyle basladi. Onlari harekete geçiren Bati'nin Iran'a yumusayabilecegi duygusuydu." ifadelerini kullandi.

Muhalefet blogundaki eski basbakanlardan Naftali Bennett ise "Suudi Arabistan ile Iran arasindaki iliskilerin yenilenmesi Israil için tehlikeli bir gelisme, Iran için siyasi bir zaferdir. Tahran-Riyad anlasmasiyla Suudi Arabistan'a karsi bölgesel bir koalisyon kurulmasi çabalarinin ölümcül bir darbe aldi." degerlendirmesinde bulundu.

Eski Basbakan Yair Lapid de sosyal medya hesabindan yaptigi açiklamada, "Netanyahu, Suudi-Iran anlasmasindan ben sorumluymusum gibi konusuyor, bunlar hayali ifadeler." dedi.

Basbakanligi döneminde Suudi Arabistan-Israil yakinlasmasi yasandigini kaydeden Lapid, Israil tarihinin en asirilikçi hükümetinin kurulmasinin ardindan bu yakinlasma adimlarinin net bir sekilde durdugunu ve Suudi Arabistan'in Netanyahu'nun zayifligini anladigini savundu.