GRAFIKLI - 5 soruda Tunus’taki siyasi durum ve yeni parlamentoMehmet Akif Turan - Tunus Cumhurbaskani Kays Said’in 25 Temmuz 2021’deki olaganüstü kararlariyla çalismalari askiya alinan Meclis, 1 Nisan 2022’de vekiller tarafindan çevrim içi oturum düzenlendigi gerekçesiyle Cumhurbaskanligi kararnamesi ile feshedildi. - Çogu siyasi partinin boykot ettigi yüzde 11 katilim saglanan erken genel seçimlerin ardindan olusan yeni parlamentoyu, birçok siyasi parti pes pese yaptiklari açiklamalar ile tani

TUNUS (AA) - MEHMET AKIF TURAN - Tunus Cumhurbaskani Kays Said’in 25 Temmuz 2021’de aldigi olaganüstü kararlar ile fesih yolu açilan Tunus Halk Meclisi, 17 Aralik’ta düzenlenen erken genel seçimlerin ardindan 13 Mart’ta ilk oturumunu düzenleyerek çalismalarina basladi.

Ülkenin önde gelen siyasi partileri, Cumhurbaskani Kays Said’in 25 Temmuz 2021’de aldigi olaganüstü kararlar ile çalismalarini durdurmasindan 20 ay sonra açilan yeni parlamentoyu tanimayacaklarini açikladi.

Tunus’ta 2011 yilinda yasanan “Yasemin Devrimi” ile baslayan yeni siyasi süreçte, partilerin ve iktidarin tutumu ülkedeki siyasi krizlerin derinleserek devam etmesine yol açti.

Siyasi ve ekonomik krizin devam ettigi günümüzde, yeni parlamentonun bu krizlere çözüm olup olamayacagi ülkede tartisilan en önemli gündem maddelerinin arasinda yerini aldi.

- Siyasi krizin tirmandigi Tunus’ta parlamento ne zaman kapandi?

Tunus Cumhurbaskani Said, 25 Temmuz 2021’de yaptigi sürpriz açiklamayla, "Tunus'un içinde bulundugu olumsuz durumlardan ülkeyi kurtarmak için olaganüstü önlemler almasi gerektigini" belirterek "Meclisin tüm yetkilerini dondurdugunu, milletvekillerinin dokunulmazligini askiya aldigini, mevcut Basbakan Hisam el-Mesisi'yi görevden aldigini ve kendi atayacagi bir basbakanla yürütmeyi devralacagini" duyurdu.

Siyasi partilerin çogu Said’in bu müdahalesini “darbe” seklinde nitelerken, Said ve taraftarlari bunun bir mecburiyet ve anayasal hak oldugunu savundu.

Birçok milletvekili, Said’in 25 Temmuz kararlarini tanimayarak, Tunus Halk Meclisi kapali oldugu için 30 Mart 2022’de çevrim içi oturum düzenledi.

Bunun üzerine ayni gün Cumhurbaskani Said, bu oturuma katilan parlamenterleri "basarisiz darbe" girisiminde bulunmakla suçlayarak Meclisi genel seçimlere kadar feshetti.

- Siyasi krizin çözümü için hangi adimlar atildi?

Muhalefetin israrli “ulusal diyalog” çagrilarini duymazdan gelen Cumhurbaskani Said, Aralik 2021'de siyasi krizden çikis için "yol haritasini" açikladi.

Said, "25 Temmuz 2022'de hükümet sistemi degisikligi için Anayasa referandumuna, 17 Aralik 2022'de ise erken genel seçimlerin düzenlenmesine" karar verdi.

Tunus Cumhurbaskani ayrica, yeni Anayasa'nin hazirlanmasina destek için Ocak 2022'de çevrim içi ortamda yapilacak ulusal diyalog sürecinin 20 Mart'a kadar devam edecegini ve bu sürecin kurulacak bir komisyon tarafindan takip edilerek degerlendirilecegini söyledi.

Kimlerle ve nasil yapilacagi tam olarak belirlenmedigi için muhalefetin elestirilerine neden olan “çevrim içi ulusal diyalog” sürecinin tamamlanmasinin ardindan yeni Anayasa hazirlandi.

Tunus’ta "Yasemin Devrimi" olarak adlandirilan 2011'deki sürecin ardindan yari parlamenter sistemi içeren 2014’teki Anayasa, yerini cumhurbaskanina genis yetkiler taniyan 142 maddeden olusan yeni Anayasa'ya birakti.

Anayasa referandumuna yüzde 30,5 katilim saglanmasi muhalefetin tepkisine neden olurken, birçok siyasi olusum yeni Anayasa'yi “darbe anayasasi” olarak niteledi.

- Genel seçim karari siyasi durumu nasil etkiledi?

Tüm bu süreçlerin ardindan yeni seçim yasasi hazirlandi.15 Eylül 2022’de kamuoyuyla paylasilan yasaya karsi çikan onlarca siyasi parti, pes pese yaptiklari açiklamalarla seçimleri boykot edeceklerini duyurdu.

Yapilan kanun degisikligiyle listeler degil "bireysel oy kullanma" yöntemi benimsenen yeni seçim yasasinda, Meclisteki milletvekili sayisi da 217’den 10’unu yurt disindaki Tunuslularin seçecegi vekillerle beraber 161’e düsürüldü.

Yetkileri kisitlanan yeni parlamentoya girmek için adaylara seçime basvuracagi bölgede ikamet etme ve bölgede ikamet eden 400 kisiden imza alma sarti getirildi.

Siyasi krize çözüm olarak sunulan erken genel seçimler, zor adaylik sartlari, sahsi basvurular ve siyasi partilerin boykot kararlarinin ardindan mevcut krizin daha da derinlesmesine yol açti.

- Düsük katilimli genel seçimlerin ardindan Mecliste hangi siyasi olusumlar yer aldi?

Birinci turu 17 Aralik’ta, ikinci turu 29 Ocak’ta düzenlenen erken genel seçimlere katilim oraninin yüzde 11 düzeyinde kalmasi, muhalefetin Cumhurbaskani Said’in mesruiyetini tartismaya açmasina neden oldu.

Feshedilen 217 sandalyeli Mecliste 53 milletvekiliyle temsil edilen Nahda Hareketi, 28 milletvekiline sahip Tunus'un Kalbi Partisi, 18 sandalyeye sahip Onur Koalisyonu, ortak hareket eden ve toplamda 22 milletvekili bulunan Tunus Irade Hareketi, Umut Partisi, Cumhuriyetçi Parti, Isçi Partisi, Kutup Partisi ile Demokratik Akim Partisi, Demokratik Emek ve Özgürlükler Ittifaki ile 16 sandalyeli Özgür Anayasa Partisi ve iki milletvekiline sahip Afak Tunus Partisi, seçimleri boykot etti.

Boykotun gölgesindeki genel seçimlere "rekor" seviyedeki düsük katilimin, yetkileri kisitlanmis parlamentoyu daha da güçsüzlestirdigi yorumlari yapildi.

Çogunlugu bagimsiz aday olarak Meclise giren yeni parlamento üyeleri, Said'in "olaganüstü kararlarina" destekleriyle öne çikan Tunus Ulusal Gençlik Hareketi, eski Tunus Baro Baskani Ibrahim Buderbale öncülügünde olusturulan "Halk Kazansin Girisimi", "Halk Tesis Ediyor Girisimi", "Halk Hareketi" ile "Tunus Ileri Partisi"nin taraftarlarindan olusuyor.

- Yeni parlamento Tunus’taki siyasi krizi çözebilecek mi?

Tunuslu uzmanlar, mevcut siyasi durum göz önüne alindiginda, yeni parlamentonun ülkedeki siyasi krize çözüm sunmaktan uzak oldugu görüsünde.

Her ne kadar Said taraftarlari yeni parlamentoyu çözüm olarak görseler de Meclisteki siyasi taraflarin dagilimi ve farkli düsüncelere sahip üyelerin fazla olmasi, ortak karar alma noktasinda parlamentoyu zorlayacak önemli faktörlerin basinda geliyor.

Parlamentoda grup olusturacak üye sayisina sahip Halk Kazansin Girisimi lideri Selahaddin Davudi seçimlerin ardindan AA muhabirine yaptigi açiklamada, sunlari söylemisti:

"Yeni parlamento ülkedeki siyasi ve ekonomik krizi çözmek için büyük bir firsat. Ülkedeki krizi çözümsüz gören taraflar 25 Temmuz’dan önceki eski sistemin taraftarlari. Biz, devlet kurumlarinin sorunsuz çalismasina ve krizleri çözmeye odaklandik."

Benzer açiklamalari yapan parlamentodaki diger siyasi olusumlara karsin, muhalefet cephesi ise "darbe iktidarinin eseri" oldugu gerekçesiyle yeni Meclisi tanimayacaklarini duyurdu.

Muhalefetin çati olusumu Ulusal Kurtulus Cephesi de 13 Mart’taki açilis oturumunun ardindan yaptigi yazili açiklamayla, yeni Meclisi tanimadigini bildirdi.