Menülerdeki olumsuz uyarilar sürdürülebilir tercihlerde daha etkili oluyorYeter Ada Seko- ABD’de yapilan bir çalisma, üzerinde "Doga dostu degildir", "Karbon ayak izi fazla" gibi olumsuz uyari etiketlerinin bulundugu menülerin tüketicileri daha fazla sürdürülebilir tercihler yapmaya yönlendirdigini gösterdi - Marmara Üniversitesi Iletisim Fakültesi Ögretim Üyesi Prof. Dr. Kivanç Nazlim Tüzel Uraltas: - "Olumlu etiketlemeye kiyasla negatif etiketleme kisilerde korku uyandirdigi için daha etkili o

ISTANBUL (AA) - YETER ADA SEKO - Amerika Birlesik Devletleri’nde (ABD) yapilan bir çalisma, çevreye zarar veren ürünlerin üzerine "Doga dostu degildir", "Karbon ayak izi fazla" gibi uyarilar yazmanin, zararsiz ürünlerin üzerine "Çevreye ve dogaya zarar vermez", "Sürdürülebilir yöntemlerle üretilmistir" yazmaya oranla insanlari sürdürülebilir menülere yöneltmede daha etkili oldugunu ortaya koydu.

ABD'de bulunan Johns Hopkins Üniversitesi, Harvard Üniversitesi ve Michigan Üniversitesi'nden bilim insanlari menüler üzerindeki olumlu ve olumsuz etiketlerin faydalarini ölçebilmek için 2 bin 605’i erkek, 2 bin 444’ü kadin olmak üzere 5 bin 49 kisiyle bir çalisma gerçeklestirdi.

Katilimcilardan önce herhangi bir restoranda siparis verdiklerini düsünmeleri istendi. Daha sonra fastfood menüler gösterilen katilimcilardan bu menülerden birini seçmeleri istendi. ABD’deki birçok zincir fastfood restoraninda karsilasilabilecek sekilde dizayn edilen menülerin içeriginde sigir eti, bitkilerden üretilen et ikamesi, tavuk ve balik sandviçleri, soslu tavuk parçalari ve salata gibi çesitler yer aldi. Siparis asamasina gelindiginde ise katilimcilar rastgele bir sekilde 3 ayri gruba ayrildi ve kendilerine farkli sekillerde etiketlenmis 3 menüden biri gösterildi.

Kontrol grubu olarak kabul edilen birinci gruba tüm ürünlerin üzerinde sadece QR kodu olan menü, pozitif çerçeveleme yapilan ikinci gruba üzerinde "Iklim degisikligine etkisi düsük" yazili yesil renkli etiketlerle daha çok tavuk, balik ya da vejetaryen seçenekler sunan menü, negatif çerçeveleme yapilan son gruba ise "Iklim degisikligine etkisi yüksek" uyarisi ile kirmizi etiketli et ürünleri gösterildi. Menülerin fiyatlari ise gerçek restoran fiyatlariyla dogru orantili sekilde belirlendi.

Her menünün üzerine etiketlerin ne anlama geldigini gösteren açiklamalar da eklendi. "Iklim degisikligine etkisi düsük" yazili yesil etiketli menülerin açiklamasinda, "Bu ürünün sera gazi emisyonu düsük ve iklim degisikligine etkisi daha az"; "Iklim degisikligine etkisi yüksek" etiketli ürünlerin açiklamasinda ise "Bu ürün çevresel olarak sürdürülebilir degil, sera gazi emisyonu oldukça yüksek ve iklim degisikligine etkisi yüksek" gibi ifadeler yer aldi.

- Iklim krizine yönelik uyarilarin yapildigi grup bu menüleri daha az tercih etme egiliminde

Menü tercihlerini yaptiktan sonra ise katilimcilara, seçtikleri menünün saglikli olup olmadigi konusunda ne düsündükleri, ürünlerin üzerindeki etiketleri görüp görmedikleri ve iklim degisikligi konusundaki uyarilarin, ürünleri tüketme motivasyonlarini etkileyip etkilemedigi yönünde sorular yöneltildi.

Çalismanin sonuçlari, iklim krizine yönelik uyarilarda bulunulan negatif çerçeveleme yapilan grubun, kontrol grubu ve pozitif çerçeveleme yapilan gruba göre sürdürülebilir olmayan menüleri daha az tercih etme egiliminde oldugunu gösterdi. Elde edilen verilere göre, kontrol grubu ile karsilastirildiginda negatif etiketleme yapilan grubun yüzde 23,5'i, pozitif etiketleme yapilan grubun ise yüzde 9,9'u sürdürülebilir menüleri tercih etti.

- "Olumsuz mesajlar tüketiciler üzerinde daha etkili oluyor"

Sonuçlari AA muhabirine degerlendiren Marmara Üniversitesi Iletisim Fakültesi Halkla Iliskiler ve Tanitim Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Kivanç Nazlim Tüzel Uraltas, çalismanin yapildigi ABD'nin fastfood ürünlerde kirmizi et tüketiminin en fazla oldugu ülke oldugunu belirtti. Sigir eti üretiminin küresel isinmaya etkisine yönelik çalismalar bulundugunu vurgulayan Uraltas, ABD’deki çalismanin da bu kapsamda degerlendirilebilecegini söyledi.

Uraltas söyle devam etti:

"Çalismanin sonucunda olumlu etiketlerin olumsuzlara kiyasla daha az etkili oldugu ortaya çikmis. Olumlu olan her mesaj tabii ki kisiyi harekete geçirebilir, aksiyon almasini saglayabilir. Öte yandan olumsuz mesajlar tüketiciler üzerinde daha etkili oluyor. Bunun altinda yatan temel seylerden biri korku. Olumlu etiketlemeye kiyasla negatif etiketleme, kisilerde korku uyandirdigi için daha etkili oluyor. Insanlar korktuklari seyi yapmaktan çekindikleri için bu tarz etiketlemeler insanlarin daha hizli harekete geçmesini sagliyor. Yani hem korkmus oluyorsunuz hem de hizli bir sekilde tepki vermek istiyorsunuz. Dolayisiyla bu menülerin üzerine yapistirilacak etiketlerle hem insanlarin sebze, tavuk ve balik agirlikli, daha saglikli menüler tercih etmesi amaçlaniyor hem de kirmizi et tüketiminin azaltilmasi hedefleniyor."

Ürünlerin üzerine yapistirilacak etiketlerin standartlastirilmasi gerektigini vurgulayan Uraltas, "Çalismanin sonucunda, her marka kendine özel bir etiket yapar ve bunlari yapistirirsa, bir standart yakalanamayacagi, bu durumun suistimale yol açabilecegi belirtiliyor. Bunun önüne geçilebilmesi için devletin bu isaretlerin standartlastirilmasi konusunda çalismalar yapmasi gerekiyor." yorumunu paylasti.

Sigara paketlerinin üzerine caydiricilik amaçli konulan etiketlerin tüketiciler üzerindeki etkilerinden örnekler veren Uraltas, "Yapilan arastirmalara göre sigara etiketlerinin tiryaki olarak adlandirdigimiz tüketiciler üzerindeki etkisi daha önce hiç baslamamis olanlara oranla daha az. Tiryakilerin tamamen birakmasi üzerinde çok etkili olmasa da içilen miktari azaltmalari konusunda etkili oldugu söylenebilir. Yapilan arastirmalar, bu etiketlerin sigaraya hiç baslamamis genç neslin üzerinde ise çok etkili oldugunu gösteriyor." dedi.

Çalismadaki olumlu etiketlemenin sürdürülebilir menü tercihinde artis saglamasinin da göz ardi edilmemesi gerektiginin altini çizen Uraltas, "Hem küresel isinma ve iklim krizi hem de daha saglikli beslenme açisindan bunlar çok güzel sonuçlar. Çalismanin sonuçlari kapsaminda daha saglikli bir dünyaya dogru gidisatin arttigini düsünüyorum." ifadelerini kullandi.