Disisleri Bakani Çavusoglu, Misir ziyareti sonrasi gündemi degerlendirdi: (1)Sümeyye Dilara Dinçer,Tugba Altun,Salih Okuroglu,Mustafa Deveci- "(Misir ile iliskilerin normallesmesinin) Esas dönüm noktasi Sayin Cumhurbaskani'mizin Doha’daki görüsmesi oldu" - "Güzel bir görüsme gerçeklestirdik, açik ve samimi bir görüsme oldu"

ANKARA (AA) - Disisleri Bakani Mevlüt Çavusoglu, Türkiye'nin Misir ile iliskilerinin normallesmesindeki dönüm noktasinin Doha'da Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan'in Misir Cumhurbaskani Abdulfettah es-Sisi ile görüsmesi oldugunu belirtti.

Çavusoglu, 18 Mart'taki Misir ziyareti kapsaminda mevkidasi Samih Sukri ile yaptigi ikili görüsmeyle ilgili basin mensuplarinin sorularini yanitladi.

"Güzel bir görüsme gerçeklestirdik, açik ve samimi bir görüsme oldu." diyen Çavusoglu, Türkiye'de de kisa da olsa görüsme saglandigini ve ikili iliskilerin nasil gelistirilecegi konusunun ele alindigini aktardi.

Çavusoglu, Misirli mevkidasi ile özellikle bölgesel konularda açik ve net bir sekilde görüs alisverisinde bulunuldugunu, heyetler arasi görüsmede de her konunun ele alindigini ifade etti.

"Enerjiden, nakliyattan, ulasimdan buradaki firmalarimiza ve yatirimlarimiza kadar her seye degindik. Enerji, lojistik, egitim, kültür konularinin hepsine degindik. Misir tarafi, Türk firmalarinin Misir’da yaptiklari yatirimlarin artirilmasini istiyorlar." diyen Çavusoglu, "Ticaretimiz, 10 milyar dolara yaklasti. LNG ithalati sebebiyle biraz denge onlarin lehine ama biz bundan sikayetçi degiliz." diye konustu.

Çavusoglu, Türkiye'nin daha uzun vadeli LNG anlasmasi yapmak istedigini söyleyerek "Bizdeki LNG terminalleri sayesinde su anda Güneydogu Avrupa ülkelerine, Balkan ülkelerine gaz ihracati da yapiyoruz. Dolayisiyla Misir gazinin da Türkiye üzerinden üçüncü ülkelere ihracati yapilabilir. En son Bulgar Gaz’la BOTAS’in bir anlasmasi oldu. Hatta LNG konusunda uzun vadeli sözlesme imzalamak istiyoruz. Böyle bir teklifte bulunduk." dedi.

Ortak Ekonomi ve Ticaret Komisyonu (JETCO) mekanizmasinin kurulmasini, Ortak Ticaret Odasi kurulmasinin ve is forumlari düzenlenmesinin teklif edildigini söyleyen Çavusoglu, Dis Ekonomik Iliskiler Kurulunda (DEIK) Is Konseyinin yeniden canlandirilmasi gerektigini ve Misir tarafinin buna çok önem verdigini vurguladi.

- Yenilenebilir enerji konusundaki isbirligi

Çavusoglu, özellikle yenilenebilir enerji, günes enerjisi gibi konularda isbirliginin artirilmasini istediklerini aktararak "Misir da ROSATOM’a nükleer enerji santrali kurduruyor. Bizim Akkuyu'daki tecrübemizle özellikle alt islerde görev yapan firmalarimizin buradaki çalismalara katki saglayabilecegini düsünüyoruz." dedi.

Ro-Ro seferlerinin yeniden baslatilmasini, savunma isbirligini gelistirme, askerler arasindaki diyalogu artirma konusunun görüsüldügünü kaydeden Çavusoglu, üniversiteler arasinda isbirligi, ögrenci degisimi konularinin da ele alindigini belirtti.

- "Diplomatik iliskilerimizi en üst düzeye çikarma konusunda mutabik kaldik"

Çavusoglu, Misirli mevkidasini Ankara'ya davet ettigini söyleyerek "Diplomatik iliskilerimizi en üst düzeye çikarma konusunda mutabik kaldik. Önümüzdeki süreçte hangi adimlari atacagiz onlari degerlendirdik." dedi.

Türkiye'nin Misir'da ciddi yatirimlari olduguna dikkati çeken Çavusoglu, sunlari kaydetti:

"Bu yatirimlarimiz 2 milyar dolari geçti ve sürekli artiyor. Bazi firmalarimizin uzun süreli oturma izni, vize gibi sorunlari konusmak istedik. Biz konulari açmadan daha onlari çözeceklerini söylediler. Sonuçta her sey iyiye gidiyor."

Çavusoglu, Suriye, Irak, Iran-Suudi Arabistan normallesmesi, Ukrayna-Rusya Savasi, Filistin konusu, Somali ve Etiyopya gibi bölgesel meselelerin görüsüldügünü belirterek "Misir’in Etiyopya’yla su meselesi var, bizim de komsu ülkelerle -Iran’la, Irak’la, Suriye’yle- ayni sekilde su meselemiz var. O konularda tecrübeliyiz. Özellikle arabuluculuk konusunda yardima ihtiyaç duyarlarsa gerekli destegi verebilecegimizi söyledik." diye konustu.

Türkiye'nin Etiyopya'yla da Sudan'la da iliskilerinin iyi oldugunu hatirlatan Çavusoglu, görüsmede Libya'nin detayli bir sekilde konusuldugunu aktardi.

Çavusoglu, "Libya’da özellikle birbirimize rakip olmadigimiz ve aslinda Libya’nin istikrari için birlikte çalismamiz gerektigi konusunda hemfikiriz. Bu konuda da istisarelerimizi siklastiracagiz." dedi.

- "Iliskilerimizin koptugu dönemde de ticaretimiz devam etti"

Ziyaret kapsaminda Türk is insanlariyla da bir araya geldigini belirten Çavusoglu, is insanlarinin özellikle bürokrasi ve diger konularda da ciddi destek görmeye basladigini söyledi.

Çavusoglu, Türk firmalarinin Misir'da ticaret ve yatirim yapmaktan memnun olduguna isaret ederek "Iliskilerimizin koptugu dönemde de ticaretimiz devam etti, yatirimlar devam etti, firmalarimiza yönelik olumsuz herhangi bir sey olmadi. Ro-Ro tasimaciligi gibi bazi konularda olumsuz olaylar yasandi ama onlari da düzeltiyoruz." dedi.

Misir'in ABD ile özel bir ticaret anlasmasi oldugunu hatirlatan Çavusoglu, Türk is insanlarinin bu anlasmadan faydalandigini, Avrupa Birligi'ne de (AB) ayni sekilde ihracat yapabildigini kaydetti.

Çavusoglu, basin mensuplarinin Misir'a büyükelçi atanmasi hakkindaki sorusuna, "Cumhurbaskanlari bir araya gelirse onlar açiklasinlar diye planliyorduk. Simdi seçim zamaninda bu bir araya gelme gecikirse, o zaman tekrar Cumhurbaskanlarina arz edecegiz, belki bir sonraki ziyarete hazirlaniriz." yanitini verdi.

- Iliskilerin normallesmesindeki esas dönüm noktasi "Doha'daki görüsme"

Iki ülke arasindaki bir olgunlasma süreci yasandigini kaydeden Çavusoglu, "Aslinda, Sukri'yle New York’ta da biz bu yol haritasi üzerinde anlasmistik. Önce yardimcilarimiz bir araya gelecekti, sonra üçüncü ülkede biz bir araya gelecektik, sonra Cumhurbaskanlarimizin bir araya gelmesinin hazirligini yapacaktik. Fakat Doha’da birden olumlu anlamda bir oldu-bitti oldu. Esas dönüm noktasi Sayin Cumhurbaskani'mizin (Recep Tayyip Erdogan) Doha’daki görüsmesi oldu." dedi.

Çavusoglu, Cumhurbaskanlarinin Doha görüsmesi öncesi perde arkasinda olaganüstü bir sey yasanmadigi belirterek güvenlikle ilgili istisareler oldugunu ve çok sayida görüsme yapildigini kaydetti.

Libya ve deniz yetki alanlari anlasmasi ile ilgili sorulari yanitlayan Çavusoglu, "Bizim Libya’yla yaptigimiz deniz yetki alanlari anlasmasi, Misir’in aleyhine degil. Misir’in Yunanistan’la yaptigi anlasma da bizim aleyhimize degil. O anlasmada Misir tarafi iliskiler sogukken bile bizim kita sahanligimizin sinirlarina riayet etti." diye konustu.

Çavusoglu, hidrokarbon anlasmasi hakkinda yöneltilen soru üzerine, ülkelerin herhangi bir ülkeyle hidrokarbon anlasmasi yapabilecegini belirterek Misir'in bu konuya, "Libya’daki mevcut hükümetin süresinin doldugu ve artik mesru olmadigi için anlasma imzalayamayacagi argümaniyla" itiraz ettigini animsatti.

"Imzalanan anlasmanin kendileri aleyhine oldugunu söylemiyor. Misir’in rahatsiz oldugu konu, basindan beri söyledigi konu bizim oradaki mevcudiyetimiz." diyen Çavusoglu, "Biz de oradaki mevcudiyetimizin Misir için bir tehdit olusturmadigini; o günkü mesru hükümetin daveti ve sonraki hükümetlerin de devam ettirdigi, egitim dahil bir isbirligine dayandigini söylüyoruz." dedi.

Çavusoglu, Misir ile Libya konusunda da daha yakin istisare ve isbirligi içinde olmak için mutabik kalindigini ifade ederek sunlari kaydetti:

"Dolayisiyla birlikte çalistiktan sonra, bizim oradaki mevcudiyetimizin ya da askeri isbirligimizin onlara yönelik bir tehdit olmadigini onlar da görüyor. Aslinda görüsmemizde sunu görüyoruz: Libya’da nedir amacimiz, seçim degil mi? Seçim olmadan ülkede birlik beraberlik olmaz. Bir tarafi tutup da bunun süresini uzatmaya çalismak, oynamak dogru bir sey degil. Biz mesru hükümetlerle çalisirken, diger taraftan ülkenin (tabii sartlari da olusturarak) seçim yasasi basta olmak üzere gerekli yasalari çikartarak anayasa degisikligiyle beraber zeminin olusturulmasiyla bir seçime gidilmesi gerektigini hep söylüyoruz. Aslinda bu konularda da bir görüs ayriligimiz yok. Onlarin (Libya'nin dogusundaki Temsilciler Meclisi Baskani) Akile Salih ile fazla angajmani var, bizim ise tüm taraflarla ancak Libya’nin batisiyla biraz daha fazla angajmanimiz var. Tabii Misir’in Libya’daki istikrarsizliktan duydugu endiseyi anliyoruz. Sonuçta yani basindaki ülkenin güvenligi ve istikrari tabii ki önemli."

Çavusoglu, deniz yetki alanlari konusunda gelecekte Misir ile anlasma imzalanirsa bunun Misir'in lehine olacagini, Türkiye'nin aleyhine bir sey olmayacagini vurguladi.

Misir ve Israil’le iliskilerin düzeltilmesinin ardindan Türkiye’nin diger ülkelerle (Yunanistan ve Güney Kibris Rum Yönetimi) "iliskileri kesin" gibi bir talebi olamayacagini dile getiren Çavusoglu, "Ama burada bir isbirligi olacaksa Türkiye’nin haklarini da yedirmeyiz; herkese söylüyoruz bunu. Bizimle hep beraber isbirligi yapsalar da ayni sekilde, hakça paylasim diyoruz." dedi.

Çavusoglu, Cumhurbaskani Erdogan’in AB’ye teklif ettigi Dogu Akdeniz Konferansinin hakça paylasim için çok önemli bir platform olacaginin altini çizerek sözlerini söyle sürdürdü:

"Onlar da özellikle Yunanistan’la bu depremden sonra iliskilerimizin tekrar sakinlesmesinden duyduklari memnuniyeti dile getirdiler. Yani bizim Misir’la iliskilerimiz veya digerlerinin onlarla iliskileri birbirine alternatif olmamali. Onlarla da iyi iliskiler içinde olsunlar, bizimle de iyi iliski içinde olsunlar."

Libya'nin dogusundaki silahli güçlerin lideri Halife Hafter'le temas hakkinda konusan Çavusoglu, "Biz sadece Bati ile degil Dogu ile de görüsüyoruz. O bölgeye Büyükelçimiz ziyarete gidiyor." dedi.

Çavusoglu, Türkiye'nin Libya'yi bir bütün olarak gördügünü belirterek "Bu bizim sadece mesru hükümeti tanidigimiz gerçegini degistirmez." ifadesini kullandi.

- "Oradaki en mesru mevcudiyet bizim askeri mevcudiyetimiz"

Libya'da Rusya'nin da asker bulundurmasina ve sürecin hizlandirilmasi için Misir'in da dahil oldugu çoklu bir sürecin baslatilmasina iliskin soruya yanit veren Çavusoglu, "Bir ülkede bulunan farkli ülkelerin resmi veya özel askeri mevcudiyetinin müzakeresini yapmak bize düsmez. Ama BM buna öncülük eder de bir plan üzerinde çalisilirsa biz ona katki saglariz." degerlendirmesinde bulundu.

Çavusoglu, Libya'da farkli güçlerin bulundugunu, Türkiye'nin oradaki varliginin bir anlasma çerçevesinde oldugunu hatirlatarak "Oradaki en mesru mevcudiyet bizim askeri mevcudiyetimiz." dedi.

Her siyasi aktörün arkasinda az ya da çok milis gruplarin oldugunu belirten Çavusoglu, sözlerine söyle devam etti:

"Ülkeyi (Libya) nasil birlestireceksin? Burada düzenli ordunun kurulmasi, düzenli güvenlik güçlerinin kurulmasi lazim. BM öncülügünde bunlar yapilirken olusturulacak güçlere egitim basta olmak üzere her türlü destegi verebilecegimizi söylüyoruz. Su anda zaten çok sayida güvenlik gücüne egitim de veriyoruz biz Libya'da. Yani bu tür katkilarimiz olur, burada olumlu katkilar saglariz ama bir ülke askeri ve güvenlik konularinda istedigi ülkeyle isbirligi yapip yapmama konusunda karari kendisi verir."

Çavusoglu, Moskova'da yapilmasi planlanan Rusya, Türkiye, Iran ve Esed rejiminin katilacagi dörtlü görüsmenin ertelenmesine iliskin soruya, "Ruslar 'biz bunun hazirligini yapamadik, erteleyelim' dediler. Ama Suriye rejimi oradaydi, belki ortak karar vermislerdir. Daha sonra 'ileride yapacagiz' dediler, biz de 'tamam' dedik." yaniti verdi.

Suriye'deki rejimin lideri Esed'in Moskova'da bulunmasina iliskin gelen soruya yanit veren Çavusoglu, iki taraf arasindaki görüsmelere yorum yapamayacagini belirterek dörtlü görüsmenin Rusya'nin teklifi oldugunu ve Rusya'dan tarih beklediklerini kaydetti.

Çavusoglu, disisleri bakanlarinin görüsmesinden önce neden bakan yardimcilarinin bulustugu sorusuna, 28 Aralik 2022'de gerçeklesen Rusya ve Türkiye'nin savunma bakanlari ile istihbarat baskanlarinin bulusmasinda teknik konularin konusuldugunu, simdi ise siyasi konularin görüsüldügünü söyledi.

Siyasi olarak ele alinmasi gereken birçok konu oldugunu dile getiren Çavusoglu, "Askeri ve istihbarat beraberdi (28 Aralik'taki görüsme) dikkat ediyorsaniz. Bunlarin hepsi asama asama. Önce asker ve istihbarat kurumlari sonra disisleri bakanlari düzeyinde. Arada hazirlik toplantisina ihtiyaç varsa yapilir, ondan sonra da olasi üst düzey görüsme gerçeklesir. Bir yol haritasi üzerinde daha önce mutabik kalinmisti. Sayin Cumhurbaskani'miz (Erdogan) da birkaç defa seyahatlerde gazeteci arkadaslarla sohbetinde söylemisti." dedi.

(Sürecek)