Çin lideri Si Cinping, Ulusal Halk Kongresinde üçüncü kez devlet baskani seçildiEmre Aytekin- Si, ülke tarihinde devlet baskanligini üçüncü döneme tasiyan ilk lider oldu - Kongrede devlet baskani yardimciligina Han Cing, meclis baskanligina ise Cao Lici seçildi

PEKIN (AA) - Çin Devlet Baskani Si Cinping, yeniden göreve seçilerek iktidarini üçüncü döneme tasidi.

Si, Çin Ulusal Halk Kongresinin (ÇUHK) baskent Pekin'de devam eden 14. döneminin 1. Genel Kurulu'nda, tek aday oldugu oylamada, delegelerin oy birligi ile üçüncü kez devlet baskani seçildi.

Kongrede devlet baskani yardimciligina Han Cing, meclis baskanligina ise Cao Lici seçildi.

Si, Cao ve Han, yemin ederek görevlerine basladi.

Daha önce 2013 ve 2018'de iki kez devlet baskani seçilen, 10 yildir görev yapan Si, 5 yilligina yeniden seçilerek, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet baskanligini üçüncü dönme tasiyan ilk isim oldu.

Si, ayrica Merkezi Askeri Komisyon Baskanligina da yeniden seçilerek ordunun basindaki baskomutan konumunu sürdürdü.

Si'nin devlet baskanligini üçüncü dönemde sürdüreceginin isareti, Çin Anayasasi'nda 2018'de yapilan degisiklikle verilmisti. Degisiklikle devlet baskaninin görev süresini iki dönemle sinirlayan kural kaldirilmis, böylece Si'nin üçüncü döneminin önü açilmisti.

- Mao'dan sonra ilk isim

69 yasindaki Si, ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Ekim 2022'de düzenledigi 20. Ulusal Kongresi'nde üçüncü kez parti genel sekreterligine seçilerek Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu Mao Zidong'dan bu yana parti yöneticiligini iki dönemden fazla sürdüren ilk lider olmustu.

Tek parti iktidarinin oldugu, parti ve devlet yönetiminin iç içe geçtigi Çin'de üst düzey devlet görevleri parti iktidarinin uzantisi olarak görülüyor ve ayni yetkililerce yerine getiriliyor.

Si, mevcut haliyle 1982 Anayasasi ile kurulan devlet baskanligi makaminda iki dönemden fazla kalan ilk lider olacak.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) 1949'da kurulmasinin ardindan devlet baskanligi ilk kez 1954 Anayasasi'nda "ÇHC Baskanligi" adiyla olusturuldu. Ülkenin kurucu lideri Mao, 1954-1959 yillarinda 5 yil süreyle görevi sürdürdükten sonra devretti. Ancak sonrasinda, Kültür Devrimi yillarindaki siyasi çekisme ve tasfiyeler nedeniyle makam ya bos kaldi ya da vekaleten sürdürüldü.

Kültür Devrimi'nin ardindan 1975'te kabul edilen Anayasa ile ÇHC Baskanligi lagvedilirken partinin devlet üzerindeki otoritesi yeniden vurgulandi.

Mao'nun 1976 yilindaki ölümünün ardindan iktidarin tek elde toplanmasini engelemeye yönelik arayislar içinde "Devlet Baskanligi" 1982 Anayasasi ile yeniden yapilandirildi. Ding Siaoping'in "yüksek lider" kabul edildigi bu dönemde parti genel sekreterligi, devlet baskanligi, basbakanlik ve orduyu idare eden Merkezi Askeri Komisyon'un baskanliginin ayri kisilerce üstlenilmesi ve bu sayede güç yogunlasmasinin önlenmesi hedeflendi.

- Si'den önceki iki lider iki dönemde birakmisti

Ancak 1989'de Tienanmin Meydani'ndaki protestolarin yaratigi iç siyasi kriz, parti, devlet ve ordu liderliginin yeniden tek elde toplanmasini getirdi. Reform ve disa açilma siyasetinin izlendigi, yönetimde kurumsallasma egiliminin öne çiktigi bu dönemde, devlet baskanligina iki dönem siniri getirilmesi iktidarin çatismasiz devrini saglayacak formül olarak görüldü.

Si'den önce 1993-2003 yillarinda Ciang Zimin, 2003-2013 yillarinda Hu Cintao, iki dönem devlet baskanligi yaptiktan sonra devlet ve parti görevlerinden ayrildi.

Çin liderinin yakin dönemdeki teamüllerden farkli olarak iktidarini üçüncü döneme tasimasi, Si'nin yeni dönemde "tek adam" konumunun pekistiginin isareti olarak görülüyor.

Si’nin “Yeni Dönemde Çin Karakterinde Sosyalizm” adi verilen düsünceleri, Parti Tüzügü’ne ve Anayasa’ya girmis, ÇKP'nin 2021'de parti tarihine iliskin aldigi kararda, Si, Mao ve Ding ile birlikte “düsünce kurucu önder” olarak tanimlanmisti.

Geçen yilki ÇKP Kongresi'nde partinin üst yönetim kadrolarina Si’ye yakin isimler seçilirken Parti Tüzügü’nde yapilan degisiklikle Si’nin partinin “çekirdek lideri” oldugu ve düsüncelerinin ÇKP iktidarina rehberlik edecegi vurgulanmisti.