Çin Ulusal Halk Kongresinin genel kurulu sona erdiEmre Aytekin- Ülkeyi gelecek 5 yilda yönetecek devlet kademeleri için kritik seçim ve atamalarin yapildigi Kongrede Devlet Baskani Si, yeniden göreve seçilerek iktidarini üçüncü döneme tasidi - Kongrede ayrica kabine islevindeki Devlet Konseyi için kurumsal reform plani ile Yasama Kanunu degisikligi onaylandi

PEKIN (AA) - Çin'in en üst yasama organi Ulusal Halk Kongresinin (ÇHUK), 5 yillik yeni döneminin ilk genel kurul toplantisi, bugün yapilan kapanis oturumuyla sona erdi.

Baskent Pekin'de Büyük Halk Salonu'nda gerçeklestirilen oturuma Devlet Baskani Si Cinping, yeni seçilen Basbakan Li Çiang, yeni seçilen Devlet Baskani Yardimcisi Han Cing, yeni seçilen Meclis Baskani Cao Lici ile ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) üst düzey isimleri katildi.

Ülkedeki tüm eyalet ve bölgeleri, meslek gruplarini ve etnik unsurlari temsil eden 3 bine yakin delege, Kongrenin 14. döneminin 1. Genel Kurulunun son oturumunda, hafta boyunca görüsülen karar tasarilarinin tümünü oylayarak kabul etti.

Kongrede ülkeyi gelecek 5 yilda yönetecek devlet kademeleri için kritik seçim ve atamalar yapildi. Devlet Baskani, Devlet Baskani Yardimcisi, Basbakan, Meclis Baskani ve yüksek yargi organlarinin baskanlari seçildi, kabine islevini yerine getiren Devlet Konseyinin ve orduyu yöneten Merkezi Askeri Komisyonun üyeleri belirlendi.

Kongrede, ÇKP'nin Ekim 2022'de düzenledigi 20. Kongresinde partinin üst yönetim kademelerine seçilen isimler, yeni konumlara karsilik gelen devlet görevlerine getirildi.

- Si, iktidarini üçüncü döneme tasidi

ÇKP'nin 20. Kongresinde üçüncü kez parti genel sekreterligine seçilen 69 yasindaki Si, 14. Ulusal Halk Kongresinin 10 Mart'ta yaptigi oylamada, oybirligi ile yeniden devlet baskanligina seçildi.

Daha önce 2013 ve 2018'de iki kez devlet baskani seçilen, 10 yildir görevde olan Si, 5 yilligina yeniden seçilerek, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet baskanligini iki dönemden fazla sürdüren ilk lider oldu.

Si'nin devlet baskanligini üçüncü dönemde sürdüreceginin isareti, Çin Anayasasi'nda 2018'de yapilan degisiklikle verilmisti. Degisiklikle devlet baskaninin görev süresini iki dönemle sinirlayan kural kaldirilmis, böylece Si'nin üçüncü döneminin önü açilmisti.

Si'den önceki iki lider, Ciang Zimin ve Hu Cintao, 1993-2003 ve 2003-2013 yillarinda ikiser dönem devlet baskanligi yaptiktan sonra devlet ve parti görevlerinden ayrilmisti.

Si'nin yakin dönemdeki teamüllerden farkli olarak iktidarini üçüncü döneme tasimasi, Çin liderinin "tek adam" konumunu pekistirdiginin isareti olarak görüldü.

Kongre'de Si, ayrica orduyu yöneten Merkezi Askeri Komisyonun Baskanligina da yeniden seçildi. Tek parti iktidarinin oldugu, parti ve devlet yönetiminin iç içe geçtigi Çin'de ÇKP Genel Sekteri, ayni zamanda Devlet Baskani ve Merkezi Askeri Komisyon Baskani olarak partinin, devletin ve ordunun kontrolünü elinde tutuyor.

- Yeni Basbakan Li Çiang oldu

Kongrede devlet protokolündeki iki numarali konum olan basbakanliga ÇKP Daimi Komitesi üyesi, eski Sanghay Parti Sekreteri Li Çiang seçildi.

Devlet Baskani Si'nin basbakanliga aday gösterdigi 63 yasindaki Li, 11 Mart'ta yapilan, tek aday oldugu oylamada, 3 aleyhte ve 8 çekimser oya karsi 2 bin 936 delegenin oyunu alarak basbakan oldu.

Çin Anayasasi'nda basbakanin görev süresi iki dönemle sinirlandirildigindan, 2013-2018 ve 2018-2023 yillarinda 10 yil süreyle iki dönem basbakanlik yapan Li Kiçiang görevi halefine devretti.

Eski Basbakan Li, ÇKP'nin Ekim 2022'de yapilan 20. Ulusal Kongresinde partinin en üst yönetim organi olan 7 kisilik Daimi Komiteden ayrilmisti.

Yeni Basbakan Li ise ÇKP Kongresinde ilk kez Daimi Komiteye seçilerek parti protokolünde Genel Sekreter Si'nin ardindan 2. siraya yükselmisti. Li'nin partideki konumunun devlet protokolündeki karsiligi olan basbakanliga atanmasi bekleniyordu.

- Devlet baskani yardimciligina Han Cing seçildi

Kongre, 10 Mart'ta yaptigi oylamada, devlet baskani yardimciligina Basbakan Birinci Yardimcisi Han Cing'i oy birligiyle seçti.

Han, ÇKP Kongresinde partinin en üst karar organi Daimi Komitedeki koltugunu kaybetmis olmasina ragmen Kongre'de Daimi Komiteden ayrilan üyeler arasinda, Ulusal Halk Kongresine temsilci seçilen tek isim olmasi nedeniyle devlet baskan yardimciliginin en güçlü adayi olarak görülüyordu.

ÇKP Kongresinde parti görevlerinden ayrilan eski Devlet Baskani Yardimcisi Vang Çisan'in yerine gelen 68 yasindaki Han, gelecek 5 yilda görevi sürdürecek.

Daha önce devlet protokolünde önemli yeri olan, gelecegin lideri görülen isimlerin seçildigi devlet baskani yardimciligi, Si'nin kendinden sonraki olasi lider adaylarina isaret etmekten kaçinan tutumu nedeniyle geri plana itilmisti.

Devlet baskani yardimcisinin ülke yönetimindeki agirligi sinirli olmakla birlikte uluslararasi iliskilerde ülkeyi temsil islevi nedeniyle hala önemli bir rol olarak görülüyor.

- Meclis baskanligina Cao Lici seçildi

Kongrenin 10 Mart'taki oylamasinda, Meclis baskanligina ÇKP'nin üst düzey isimlerinden, Daimi Komite üyesi Cao Lici, oy birligiyle seçildi.

ÇKP'de 2017-2022 yillarinda Merkezi Disiplin Inceleme Komitesi Sekreteri olarak yolsuzlukla mücadele sorusturmalarina öncülük eden Cao, ÇKP Kongresinde partinin en üst karar organi olan 7 kisilik Daimi Komite'deki yerini koruyan isimlerden biri olmustu.

Cao, ÇKP Kongresinin ardindan parti protokolünde 3. siraya yükselirken devlet protokolündeki üç numarali konum olan yasama meclisi baskanliginin en güçlü adayi haline gelmisti.

ÇKP Kongresinde Daimi Komiteden ve parti görevlerinden ayrilan ÇHUK Baskani Li Cansu'nun yerine seçilen 66 yasindaki Cao, 5 yilligina bu görevi sürdürecek.

Öte yandan genel kurulu ÇHUK ile ayni günlerde yapan, ülkenin en üst danisma organi niteligindeki Çin Halk Siyasi Danisma Konferansi (ÇHSDK) da kendi meclis baskanligina, ÇKP Daimi Komitesi üyesi Vang Huning'i seçti.

- Devlet Konseyi

Kongrede, kabine islevini yerine getiren Devlet Konseyinin üyeleri de belirlendi. Basbakan seçilen Li, basbakan yardimcilari, devlet bakanlari, bakanlar, komisyon ve bagli organlarin baskanlarindan olusan kabine listesini 12 Mart'ta Meclise sundu.

ÇKP Kongresinde Daimi Komiteye seçilen Ding Süesiang, Basbakan Birinci Yardimcisi olurken, partinin en yüksek karar organi, 25 kisilik Siyasi Büro'ya seçilen üyelerden Hi Lifing, Cang Guoçing ve Liu Guocong, diger basbakan yardimciliklarina getirildi.

Vu Cinglong Devlet Konseyi Genel Sekreterligine seçilirken, Devlet Güvenligi Bakani Sin Yiçin, Kamu Güvenligi Bakani Vang Siaohong, Disisleri Bakani Çin Gang ve Savunma Bakanligina getirilen Li Sangfu, "devlet bakani" statüsündeki konsey üyeliklerine atandi.

Basbakan, basbakan yardimcilari ve devlet bakanlarin belirlenmesiyle, tüm kabine adina karar almaya yetkili sayilan 10 kisilik Devlet Konseyi Daimi Komitesi sekillendi.

Ayrica, bakanliklara, bakanlik düzeyindeki komisyonlara, Merkez Bankasi Baskanligina ve Ulusal Saymanlik Ofisi Basdenetçiligine atmalar yapildi.

Kabinede maliye, ticaret, sanayi, tarim, egitim ve teknoloji bakanlari ile Merkez Bankasi Baskani yerini korurken, daha önce güvenlikten sorumlu kilit bakanliklara getirilen Si'ye yakin isimler asaleten atandi.

- Yüksek yargi ve askeri idare

Kongrede ayrica yüksek yargi organlarinin baskanlari ile orduyu yöneten Merkezi Askeri Komisyonun baskan yardimcilari ve üyeleri belirlendi.

11 Mart'taki oturumda Yüksek Halk Mahkemesi Baskanligina Cang Cün, Yüksek Halk Savciligi Bassavciligina Ying Yong ve Ulusal Denetleme Komisyonu Baskanligina Liu Cinguo seçildi.

Ayni oturumda, Merkezi Askeri Komisyonun baskan yardimciliklarina Çin Halk Kurtulus Ordusundan General Cang Yousia ve General Hi Veydong, üyeliklerine ise Genaral Li Sangfu, General Liu Cinli, Amiral Miao Hua ve General Cang Singmin getirildi.

- Devlet Konseyi reform plani kabul edildi

Kongrede ayrica Devlet Konseyinin yapisinda degisiklik öngören kurumsal reform plani kabul edildi. Reformla finans sektöründe menkul kiymetler disindaki tüm bankacilik ve sigortacilik varliklarini denetleyecek bir komisyon olusturulurken Komünist Partiye bagli yeni bir bilim ve teknoloji komitesi kurulmasi ile Sanayi ve Teknoloji Bakanliginin yeniden yapilandirilarak bazi yetkilerin diger bakanliklara dagitilmasi kararlastirildi.

Öte yandan Yasama Kanunu'nda degisiklik öngören karar tasarisi da onaylandi. Degisiklikle, Meclise sunulan yasalarin Anayasa'ya uygunlugunun denetlenmesi için yeni bir gözden geçirme prosedürü getirilirken, ÇHUK Daimi Komitesine acil nitelikteki yasalari tek oturumda görüsüp kabul etme yetkisi verildi.

Delegeler ayrica, merkezi hükümetin çalisma raporu ile ÇUHK Daimi Komitesi, Yüksek Halk Mahkemesi ve Yüksek Halk Savciliginin çalisma raporlarini onayladi.

Merkezi Hükümet 2022 Bütçesi ve 2023 Bütçe Taslagi, Yerel Yönetimler 2022 Bütçesi ve 2023 Bütçe Taslagi ile Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkinma 2022 Plani ve 2023 Plan Taslagi da Kongre tarafindan kabul edildi.

- Partinin kararlari belirleyici

Çin'in parlamentosu olarak bilinen Ulusal Halk Kongresi, eyaletler, özerk bölgeler, özel idare bölgeleri ve merkeze bagli yönetilen sehirlerin Yerel Halk Kongrelerinin seçtigi temsilciler ile meslek gruplari, etnik topluluklar ve Çin Halk Kurutulus Ordusundan temsilcilerden olusuyor.

Mevcut halinde 2 bin 980 üyeden olusan yasama meclisi, 5 yilligina seçiliyor ve yilda bir kez genel kurul toplantisi yapiyor. Bu toplantilar disinda meclis, yasama yetkisini, kendi içinden seçtigi 175 üyeli ÇUHK Daimi Komitesi araciligiyla kullaniyor.

Her ne kadar seklen seçim usulüne göre olusan ve karar alan bir yasama organi görünümünde olsa da parti ile devlet yönetiminin iç içe geçtigi Çin siyasal sisteminde ÇUHK'un islevi, ÇKP Merkez Komitesi tarafindan belirlenen yasama gündeminin uygulanmasi, seçim ve atamalarin yapilmasinin ötesine geçmiyor.